Ямал мўв Пуңавӑт вошн финно-угорской писателят Конгресс мӑнум    пурайн Дмитрий Ильич Тарагупта пиа вәйтантыйсум па айке  вўсум, хутыса рәт ясӑң вәнтӑты вєрӑт орвош районӑн мӑнӑт. Тӑм хӑнты хә Муши вошн орвош районӑн Пенсионной фонд тӑхийн юриста рәпит. ўв Россия мўв журналистӑт тӑхия уңман вә па щит  пӑта арсыр айкеӑт хӑнты мирӑ вәупсы щирӑт оӑңӑн сыр-сыр  газетаита па журналӑта рўщ ясӑңӑн шєңк тәса хӑншӑ. Щит пӑта сырыя иньщӑссєм ўве, муйсӑр тӑхийн рәпитӑс па муй щӑта вєрӑс.– Дмитрий Ильич, ма вәєм, хуты сыры оӑтн нӑң айке вєрты хәя вәсӑн, муй ин нӑң щи рәпатаен оӑңӑн лупты вєрӑтӑн? 

– Сырыя 1990-мит оӑтн ма Муши вошн орвош районной телевиденияйн айкеӑт вєрты хәя рәпитсум. Щи рәпатаем шєңк сӑмӑңа тӑйсєм. Щитӑп эщӑтты пурайн ма хӑнты мирєм  нўшайт муй авӑрт вәупсы щирӑт оӑңӑн вещката айкеӑт вєрсум. Ищи оӑтн Финляндия хон пєлӑкн финно-угорской мирӑт айкеӑт ӑкӑтты хӑннєхуятӑт кўтн кӑсупсы мӑнӑс. Ма щи кӑсупсыя ямашӑк вєрум па вўюм утам китсум. Ӛхӑт щи кина хурам Финляндия хон пєлӑк хущи ямсыева артаӑсыйт па ма арсыр мир хуятӑт кўтн тынӑң мойупсыйн юкӑнтсыюм па Кастрен ики нємуп тӑхи эвӑт Ишӑкты нєпекӑн китсыюм. Щит хущи тӑмиты хӑншман вәс: «Рәт ясңӑ па культурай нух аумтӑ па хӑнты мирӑ нўша вєрӑт оӑңӑн айкеӑт эщӑттӑ пӑта тӑм мойупсыйн юкантэв». Район кәщайт, вантэ, ма пєаем ык ӑн тәсӑт,  ыв щи пурайн тўңщирӑңа вәйтсӑт кашӑң хӑнты ёхўв нўшайт па  шєңк авӑртӑңа мӑнум вєрӑт. Ма щи оӑңӑн сырыя кәщайт а хуятӑт пиа рәпитты щирӑт артаӑсум па щи юпийн веьщи арсыр вантӑты утӑт эщӑтсум, ән районэв уватн вәты шуши ёхўв ямсыева кашӑң вєр уша ат павӑтсӑт. 

– Хән па нӑң Россия мўв журналистӑт Союз тӑхия вўсыйн?

– Ищи оӑтн Ямал мўв телевиденияйн, радивайн па сыр-сыр газетаитн муй журналӑтн рәпитты хуятӑтн ма щи тӑхия пирисыюм. Тӑмхӑт, вантэ, вєра ар щимӑщ хӑннєхә вә, мӑта ёх айкеӑт эщӑтты  ямсыева ӑн хошӑт па ищипа Союз журналистӑт тӑхия уңӑт па нємуты сащ муй уш ыв эвӑтэа ӑнтәм, тәп а хӑннєхуятӑт епийн  юрӑщты вєре шєңк-шєңк вәна йи. Ма ин кўш Пенсионной фонд хущи рәпитум па ищиты арсыр Россия муй Ямал мўв газетайта па журналӑта айкеӑт хӑнты мирєм вәупсы щирӑт па вєрӑт оӑңӑн хӑншум. Щи вєр ма ясңєма па вәупсы щирєма шєңк рӑх па щит пӑта вєра сӑмӑңа ин тӑмхӑт вәнта еы тәєм. Вантэ, мўң мирўв нўшайт мӑта хуята тӑмхӑт мосӑт? Мўң ки щи авӑрт вєрӑт оӑңӑн арсыр кәщайт па мирӑт епийн айке ат вєрўв, па мўң мӑта хӑннєхуятӑтн тәрум пӑта нётты питыюв па вәупсы щирўв иса тўңщирӑңа мӑнты кєрӑӑт. 

– Дмитрий Ильич, тӑм XII финно-угорской мир поэтӑт па писателят вәйтантупсыя нӑң, апа, орвош район кәщайтн нємасыя китсыйн?

– Ма поэта муй писателя ӑн вәум, ма тәп айкеӑт ӑкӑтум па хӑншум. Щит пӑта тыв тӑм кўтн вәтща щи китсыюм. Вўтьщӑум артаӑты, хуты тӑм йисн арсыр финно-угорской мирӑт, мўң ясӑң щирн тӑйты рәт ёхўв, ыв рәт ясңеа айат ёха вәнтӑӑт па муйсӑр киникайт щит пӑта нємасыя хӑншӑт па йипа єсӑӑт. Кӑт хӑт мӑр тӑта вәмєм кўтн тәп щи вєр уша вўсум, хуты ма арсыр хурасӑң нєпекӑт айат ёхӑт пӑта эщӑтты хуятӑта ӑнтә атэт щирн вәты хӑннєхә. Ма нәмӑсты нумӑсам ищиты, ыв нәмӑса иты, тӑмхӑт мӑнӑт. Вантэ, тӑта мўң и вуаң вєр пӑта ияха арсыр тӑхет эвӑт ӑктӑщсўв па путӑр щи оӑңӑн тәўв, хуты тӑм йисн рәт мир ясӑңўв ӑн юрємӑты па ывен айат ёх ямсыева путӑртты муй хӑншты вәнтӑты. Хән ар финно-угорской мир хуятӑт, вещкат нумӑс ияха вєрӑт па щи ут вән па шєңк мосты вєра тыв, щит, ма щирємӑн, мєт вуаң рәпата. 

– Тӑмхӑт финно-угорской айат ёха киникайт эщӑтты пӑта шєңк ар путӑр писателят вәйтантупсыйн вәс. Нӑң па щи пурайн муйсӑр хурасӑң ўңтупсы нєпекӑт хӑншты хӑннєхуятӑт епийн вєрсӑн?  

– Тӑм кўтн ма айат ёх литература оӑңӑн тӑмӑщ айке вєрсум, рўщ щирн ки лупты, щит «Роль детской финно-угорской литературы в изучении родного хантыйского языка». Кашӑң щӑта вәум писатель муй поэт щи ўңтупсэм уша вєрӑс па ям ар хошум ясӑң хәӑнтсум. Ма путӑртсум, хуты тӑм йисн хӑнты ясӑң вәнтӑты пӑта округев районӑтн вәты ӑшколайта иєм апӑт мӑр тәп кӑт щос кәщайтн мӑы. Щит, ма щирємн, вєра шим. Нын ин тўңщирӑңа вантӑыяты-сар, муйкєм арат щос и апӑт мӑр английской ясӑң вәнтӑты пӑта няврємӑта ӑшколайн вә. Тәп щи ясӑң ӛхӑт кӑтсот муй хәумсот няврєм эвӑт иєм муй кӑтєм хӑннєхуята мосты пит. Мўң рәт ясңев па кашӑң хӑнтыя кўш сыры оӑтн, кўш ин тӑм юхи хӑщум оӑтн ищипа мос. Советской лащ пурайн рәт ясӑң вәнтӑты вєрэв ямашӑк мӑнӑс: ӑшкола юпийн пухӑт муй эвет хӑнты ясӑңӑн Пуңавӑт педучилищайн па  Ленинград вошн тўңщирӑңа вәнтыйсӑт. Ин щимӑщ ям вєрӑт хўв вўшн иса юрємӑсыйт. Тӑмхӑт вўтьщӑум щиты лупты, хуты кашӑң хӑт мӑр ӑшколайн вәнтыйты няврємӑт рәт ясңе пєа такӑн тӑты  мос. Щи вєра тӑм кўтн ӑн ки катӑсўв, щит рәт ясңев мӑта хӑннєхә эвӑт хаэвӑт кӑншты питэв, муйсӑр нўша вєра мўң нын пиана  хуыева юхӑтўв, хән тӑаң хӑнты мир рәт щирн тӑюм ясңӑ юрєм?    

Тӑм мирхотӑн ма нємасыя Ямал мўв телевиденияйн рәпитты нє Зинаида Лонгортова вєрум айкеӑт тўңщирӑңа хәӑнтсум. ўв путӑртӑс, хуты юн няврєма пиа иса рәт ясӑңӑн тәп путӑртӑ. Щит, ма нәмӑстємн, шєңк вуаң па мосты вєр. Тәп нӑң нәмасыя-сар, ин тӑта мўң няврєм пиа иса сыстам хӑнты ясңевӑн путрємӑты питўв па тәп ўв ӑшколая мӑн муй па тӑхия вәнтӑты щира юхӑт: щӑта иса кєрӑтмӑн рўщ ясӑң. Щит ўв рәт ясңӑӑн ищипа путӑртты ӑн пит. 

– Дмитрий Ильич, па мин нӑң пиэнан рәт ясңев ӑн щи вущкӑсэв па ин тӑмхӑт вәнта ўве тӑйумӑн па мин кўтємӑн путӑртумӑн?

– Па мин щит па вєр. Мин, вантэ, Советской ащ пурайн єнумсумӑн па щи оӑтн кўш ӑн єсӑтсыюв рәт ясңевӑн лупты па ищипа хӑнты ясңев тӑйсэв. Тӑм йисн рәт ясңев нємуты хуята тўңщирӑңа ӑн мос. Хў вепӑсӑты муй вўы авӑты вєрўв ищиты шєңк авӑртӑңа мӑнӑт. Щит иса нәмӑта кәщайтн вєрум вєрӑт. 

– Нӑң щирєнӑн, муй тӑмхӑт вєрты мос, ән айат ёх мўң хӑнты ясңев еы ат тӑйсӑт?

– Ма щирємн, хӑнты вәупсы щирӑт ямӑты мос. Щитӑт тӑкы рәт ясңева нємуты хӑннєхә катӑсты ӑн пит. Финно-угорской учёныйт ән ат нәмӑссӑт, муй щирн тӑмхӑт рәт ясңев еы тӑйты рӑх. Щит пӑта тӑмӑщ вуаң вәйтантупсэт мўңева вєра мосӑт. Тӑта, вантэ, мирхотӑт мӑнты пурайн кашӑң хӑннєхә ўв нумӑса арсыр финно-угорской мирӑта ўв мир авӑрт вєрӑт оӑңӑн айке тәты щир тӑй.   

– Пәмащипа нӑңена, Дмитрий Ильич, тӑм нумсӑң айкеӑн пӑта! 

 

Владимир 

Енов