№ 1 (3589) - 2022

2021-мит оӆ щи етшӑс. Вантэ, интӑм коронавирус мәш пурайн иса муй ӆӑӊ­хасўв, щи вєрӆўв еша па щирн тывсӑт. Ӆавӑрт вәс, тәп па иӆ ӑн питсўв.
Мўвевн вәӆты мирева вән пәмащипа. Итәх ёх тӑм мӑрыйн рәпатайн вәӆ, итәх хуятӑт вәӆты хотӑт омӑсӆӑт, па хӑннєхәйт вә­ӆупсы мшӑка вєрӆӑт.
Щи кўтн вуӆаӊ вєрӑт ищи тывсӑт. Сәрханӆ вошн ӑӊкет па няврємӑт ӆа­вӑӆ­ман па вантман тӑйты тӑхи пўншсы. 

Ёмвошн ван хӑтӆуп тыӆӑщн 10-12-мит хӑтӆӑн 14-мит пўш Ищки икет па Ӆоньщ эвет ӑкумсӑт. Ӆыв Россия арсыр мўв сўӊӑт эвӑӆт юхӑтсӑт. Вошева иса 22 моньщ моньщты, моньщӑн вәӆты  ёх юхӑтсӑт.

Тӑм оӆн юхтум Ищки икет па Ӆоньщ эвет па щира мир пиӆа вәй­тантсӑт, ӆыв яксӑт па юнтсӑт.

Югра мўвев йис пура вўш эвӑӆт тащӑӊа вәӆ, тӑта шуши мир йис вєрӑт ӆавӑӆман тӑйӆыйт, мўв иӆпийн ар тащ вәӆ. Юг­ра хущи мєт мутрайӊ па ӛрӑӊ, пӑӆтапӆы па каркам ёх вәӆӆӑт. Тӑта вәӆты мир йис щирн вәӆӆӑт па йиӆуп вєрӑт сӑмӑӊа уша павӑтӆӑт. 
 

Нын хӑнты муй вухаӆь мир ясӊӑт сӑмӑӊа тӑйӆӑты, тӑм айкеӆӑӊ нєпек кашӑӊ пўш ӆавӑӆӆӑты па ӆўӊӑтӆӑты!

Тӑмхӑтӆ нынана йиӆпа юхтум 2022-мит оӆ пиӆа м вўща ясӑӊ китӆум па ӆӑӊхаӆум щиты лупты, ху­ты ин йиӆпа питты оӆ пурайн мўӊ кашӑӊ пўш нәмӑсӆўв, муй щирн ма­шӑк па хурасӑӊашӑк вәӆ­ты-хоӆты щирӑт еӆӆы ӆэ­щӑтты. Шєӊк ӆӑӊхаӆум, ӆәӆн тӑм йиӆуп оӆн нын нумӑсӆан ат тывсӑт, еӆӆы ищиты вещката па тўӊщи­рӑӊа нын вәӆупсан ат мӑнӑс!

Йиӆуп 2022-мит оӆ пиӆа! Мўӊ шєӊк ӆӑӊхаӆўв, ӆәӆн 2022-мит оӆн пӑӆтап коронавирус мәш йира ат мӑнӑс, ӆәӆн кашӑӊ хоттєӆ ёх тӑӆаӊа, кӑшиӆы-мәшӆы ат вәс. Ӆэщӑтум вєрӑт ма ат мӑн­ӆӑт, рәпата тӑхетн ищи тәп сӑмӑӊа па хӑрщия кашӑӊ утые ат тывӆ. 

Атэӆт пәмащипа ясӊӑт щи шуши мирӆўва ястӑ­ты ӆӑӊхаӆум, мӑта ёх йис вєрӆўв тәса вәӆӑт па щи вєрӆўва ай ёхӆўв вәнӆ­тӑӆӑт, рәт ясӑӊ сӑмӆаӆн тӑй­ӆӑт па щитн путӑртӆӑт, мўвев-йиӊкев ӆавӑӆман шавиӆӑт, ӆәӆн мўӊ мирӆўв йис вәӆупсы аӆ вәтшӑсўв.

2022-мит оӆн мўӊ хӑнты газетаев 65 оӆ постӑӆ. Мўӊ уша вєрты ӆӑӊхаӆўв, муй нын мўӊ нєпекев оӆӑӊӑн вәйтӆӑты. Кашӑӊ газетайн щи оӆӑӊӑн и иньщӑсупсы хӑншты питӆўв. Юхи хӑщум 24-мит газетайн уша вєрӆўв, хуйтат нух питӆӑт. Юхӆы ясӑӊ тыв китаты: khanty-yasang-65@mail.ru.

1. Хән «Ленин пӑнт хўват» нємпи газета пўншты оӆӑӊӑн поступсы хӑншсы? 

Йиӆуп 2022-мит оӆ щи юхтӑс. Вәнтӑт, ӆорӑт па пусӆӑт ӆоньща-ӊка вмеӆ. Хӑтӆ нувийн ӆоньщие ӑӆ щи вуӆийӆ! 

Ван хӑтӆуп тыӑщ 21-22-мит хӑтӊӑнӑн Москва вошн Россия мўв ӆуваттыйн няврємӑт рәт па рўщ ясӊӑта вәнтӑты 40 хуят XV-мит вән кӑсупсыя ӑктӑщсӑт. Вәнӆтӑты вєрӑт тәты хӑннєхуятӑт кўтэӆн вєр хўват кӑссӑт. Тӑм ванӑн щи мирхот мўвтєӆ мир нємн пунсы. Вантэ, Россия мўв тумпийн кӑсупсыйн Белоруссия, Луганской па Донецкой Народной Республикайӊӑн, Казахстан мўвӑт эвӑӆт няврємӑт вәнӆтӑты ёх па вәсӑт. 

Вўща ясӑӊ нынана китӆум! м нумӑсн,  ешӑк ёх, йиӆуп оӆэв пос­тӑӆэв. Тәса, тўӊа путӑртаты, ӆәхӑс щирн вәӆаты. Ма ӆӑӊхаӆум, ин йиӆуп оӆн нын вєрӆан ат тывӆӑт, м пєӆа ат кєрӆӑӆӑт. Нын хот­ӆан тащн па ӆєтутн тє­ӆыева ат вәӆӆӑт. Ай няв­рємӑт ма ат єнумӆӑт, вєрӑӊ нєӊӑт хурамӑӊ пур­­мӑсӑт ма ат ёнтӆӑт. Веӆ­пӑсӆӑты хәйт м вой юхи ат тәӆӑт.  Тӑӆаӊ ёш, тӑӆаӊ кўр! Уяӊа-пищӑӊа вәӆаты!

Нуви сӑӊхум вош «Югра 
ӆыӆӊуптӑты» тӑхи кәща нє Ирина Фирсова 

Нын хўв вўш эвӑӆт па ин тӑмхӑтӆ вәнты округев иха пиӆтӑщум «Хӑнты ясӑӊ» хӑнтэт муй па «Луима сэрипос» вухаӆь газетайӊӑнӑн вәӆӆӑты, мсыева па тўӊщирӑӊа еӆӆы ӆыв мирӊӑӆаӆ пӑта рәпитӆӑты!

Тӑм ванӑн «Югра» нємуп айкеӆӑт ӑкӑтты тӑхийн омбудсмена вәӆты нєӊӑт, щит хӑннєхә вәӆупсы щирӑт Югра ӆуватн ӆавӑӆты нє Наталья Стребкова, айӆат няврємӑт вәӆты-хоӆты хурасӑт ӆавӑӆты нє Людмила Низамова па ӆыв щиреӆн тынєсты-ӆәтӑсты хӑннєхәйт вєрӑт округев хўватн ӆавӑӆты нє Ирина Каск айкеӆ ӑкӑтты па хӑншты хуятӑт пиӆа мирхотн вәйтантыйӆсӑт, ӆыв рәпата вєрӆаӆ оӆӑӊӑн путӑртсӑт.  

Ван хӑтӆуп тыӆӑщ 23-митн онлайн щирн округ дума ветмит мирхот вәс, щӑта 30 вєр нух вантсы.

Мирхот пурайн 2021, 2022 па 2023-мит оӆӑтн округ бюджет вух оӆӑӊӑн поступсы нух вантсы. Тӑм 2021-мит оӆн округев вухӑт 13,7 мил­лиард шойта єнумсӑт. И­ха ӆўӊӑтты ки, тӑм оӆ бюд­жет вух – 263,2 миллиард шойт.

Нуви сӑӊхум вошн вәӆты хӑнты ими Рим­ма Ильинична Карюкина Ас хӑӆты тыӆӑщ 4-митн 70 оӆа йис. Щит Мущам кәртӑн єнмум, тәса ёнтӑсты па тыйты нє.

Аган кәрта ӊхмємн ма юрн ими пиӆа вәй­тантыйӆсум, щит Мария Паповна Сверлова, эви опращнємӆ Айваседа вәс. Ӆўв мӑнєма вәӆупсэӆ па Аган кәрт оӆӑӊӑн путӑртӑс.

Тӑм ванӑн «Хӑнты ясӑӊ» газетаева әмӑщ па путрӑӊ Сўмӑтвошӑӊ киникайт хӑншты хә, оса вєрӑт тәты хӑннєхә, атэӆт хўӆ веӆпӑсӆӑты вєр сӑмӑӊа тӑйты хуят Леонид Бабанин мойӊа юхтыӆӑс.

– Кўрӆам, шанш йитӆам кӑшет, атӑӆн вевтама уӆсум, – аӊкаӊкєм хотхӑрыйн омӑсман па кўрӆаӆ айӆтыева вощхиман путӑртӑӆ. Эвиӆаӆ ӆўв пиӆэӆа кашащман, пуртәнӑн мӑӆы. Тәп мўӊ, няврємӑт, ӆўвеӆа ӑн эвӑӆӆўв. Нәмӑсӆўв, хуты муӆхатӆ вәнта воньщумут ӑкӑтты ӊхсўв, нємӑӆт кўрӊӑӆ ӑн кӑшитсӑт. Ӆўв пеӆн вурайн щи хәхӑӆсўв, щи мурта вәнт хўват сора шәшӆ. 

Ёмвошн ван хӑтӆуп тыӆӑщн 18-19-мит хӑтӆӑтн «Точка кипения» нємуп тӑхийн «Югра хуща йис пурмӑсӑт вєрты вєрӑӊ ёх» вән мирхот вәс, тӑмӑщ мирхот кашӑӊ 3 оӆ вєрӑнтыйӆӆа.

Мирхота юхтум ёх Югра кәща грант вух унтасн ӑкӑтсайт, щи вєр нємӆ «Хӑнты-манси йис вєрӑт: ӆыӆӑӊ вәӆупсы». Тӑм вєрн сыры лекцияйт ӆўӊӑтсайт, ёх вєрӑӊ тӑхия ӑктӑщийӆсайт, ванӆтуп­сэт вєрӑнтсайт.

Тӑта мосванӑн ван хӑтӆуп тыӆӑщ сухӑнтты кємн Сўмӑтвош районӑӊ декоративно-прикладной творчества па шуши мирӑт хот йитн вәӆты па рәпитты нєӊӑт нємасыя хурамӑӊ ванӆтупсы ӆэщӑтсӑт па щимӑщ нємн ӆўвеӆ кантсӑт «Сўмӑтвошӑӊ вєрӑнтты нєӊӑт ёнтум тўтщаӊӑт». 

Ван хӑтӆуп тыӆӑщ 22-митн катра йис пурмӑсӑт шавиты «Торум Маа» тӑхийн «Хуӆта ма ӛшєм мӑнӆ…» ӆўӊӑтты вәйтантупсы вєрӑнтсы. Щӑта хӑнты мир поэт хә Матвей Новьюхов оӆӑӊӑн путӑр вәс.  

Щимӑщ нєм тӑйӆ киника, мӑта ут оӆӑӊӑн мўӊ ван хӑтӆуп тыӆӑщ 23-мит хӑтӆӑн «Торум Маа» музейн уша вєрсўв. Щит кӑтӊӑн хӑншсӑӊӑн: философской наукайт доктор, А.И. Гер­цен нємуп Российской государственной педагогической университет профессор хә Игорь Леонтьевич Набок (Санкт-Петербург вош) па культурология кандидат нє, округ вәнӆтӑты вєр тәты институт доцент Наталья Ивановна Величко (Ёмвош).

Тӑм вәйтантупсы «Торум Маа» музей научной рәпатнек На­талья Краснопеева пўншӑс:

Йиӆуп оӆ мӑӊхӑтӆӑт пурайн «Хӑтӆ» нєм­пи хӑнты па вухаӆь мирӊӑн театр ёх «Югор­ка. Телепортация» нємпи моньщ аӆьсӑт.

Тӑм моньщӑн Ищки Ики «Tik-Тok» нєм­пи социальной сеть хуща мосты утӑт вантты вєритӆ, нух хӑншты па щив китты па аӆьты, лоньщӑӊ пухие йога вєрман нумсӑӊа па щомӑӊа йиӆ, Югорка по­хатур имухты па ипўӆяӊ па тӑхетн тывты хошӆ. Тәп моньщӑн атум утӑт ищи вәӆӆӑт, ӆыв Йиӆуп оӆ постӑты ӑн ӆӑӊхаӆӑт па иса муй вєрӆӑт, ӆәӆн па ёх ищи Йиӆуп оӆ мӑӊхӑтӆ ӑн пос­тӑсӑт.

«Йис кәртӑт вәӆупсы» нємпи няврємӑт пӑта ӆэщӑтум кӑсупсы сухнӑс. Сўмӑтвош, Нуви сӑӊхум, Нижневартовской, Ёмвош районӑт, Ёмвош, Мегион вошӊӑн эвӑӆт эвет-пухӑт хӑнты ясӑӊӑн 21 путӑр китсӑт, ӆывеӆа вән пәмащипа лупӆўв. Ӑӊкета-ащета, вәнӆтӑты ёха ищи вән пәмащипа ястӑӆўв, хуты няврємӑта әмӑщ путрӑт хӑншты нётсӑт. 
6-12 оӆ ӆуват няврємӑт кўтн Игрим кәртӑӊ эви Анастасия Новьюхова (12 оӆ) оӆӑӊмит тӑхия питӑс. Ин ӆўв путрӑӆ ӆўӊӑтты вєритӆӑты.

Ешӑк тёпӑӊ мирєм,
Оӆэв щи сухӑнӆ,
Кӑши-мәшен хӑщӑӆ, 
м нумсэн тәп щи вәӆ.
  
   Мәрхӑӊ нӛрмен ат вәӆ,
   Вояӊ-хўӆӑӊ мўвн
   Вўӆэн ат щӑхрыйӆ,
   Тәрум тўтэн ат ӆєӆ.

Шәтши-мӑнты ӛшен
Щўньщи-хәӆты щи вәӆ. 

       Валентина Соловар
 

Ӆєпӑс эвӑӆт єпӆӑӊ авӑт,
Ӆыӆӑӊ союм пўӊӑӆн ӛшие,
Ӆӑщкам мўвие,
Хурам Ас хумпие.

Мосты мўвєм пєӆы 
вантты әмӑщ,
Сӑмєм хошум.

Хутыса ма мўвєм сӑмӑӊа тӑйӆєм:
Опращев па ащєм мўв!

Вўща вәӆа, вухаӆь мир мўвим!
Вўща вәӆа, мосты мўвим!

Вўща вәӆаты, вәнтӑт па юханӑт!
Ма нын пӑтана ариӆум!