№ 1 (3565) - 2021

Йиӆуп оӆэв, йиӆуп оӆэв!
Йиӆуп щўнят ӆўв ат тәӆ,
Йиӆуп нумсӑт ӆўв ат тәӆ!
Йиӆуп оӆэв, йиӆуп оӆэв!

Хиньӆа вєрум ӆавӑрт суртэв,
Хиньӆа вєрум мәшӑӊ суртэв,
Ӆавӑрт суртэв еӆ ат  хӑтьӆ  
Мәшӑӊ суртэв еӆ ат  питӆ.

Хӑтӆӑӊ хӑтӆэв ми нуви,
Хӑтӆӑӊ хӑтӆэв ми хошум,
Кашӑӊ мўва ӆўв ат суртӑӆ
Кашӑӊ хота ӆўв ат ӆуӊӑӆ.

Еша вәӆ тӑм 2020-мит оӆэв щи сухнуптӑӆэв. Ӆӑӊхаӆум лупты, хуты еӆ мӑнты оӆэвн ар пєлӑк эвӑӆт мсыева артаӆӑсыюв па вантсыюв вәӆты-хоӆты хўватн. Тӑм кўтн вәӆупсы хурасӆўв еша па щирн мўӊ ӆэщӑтсӑӆўв.

Югра мўвевн вәӆты шуши ёхӆўв йис­тєӆн ушӑӊа-щирӑӊа сєр-юра па мир кўтн вәсӑт. Катра пурайн вән ёхӆаӆ партум щирн ар пєлӑк хӑнтыӆўв, вухаӆьӆўв па юрнӆўв йис вєрӆаӆ тәса вәӆӆӑт, щи вєрӑта ай ёхӆўв вәнӆтӑӆӑт, рәт ясӑӊ сӑмӑӆн тӑйӆӑт па щитн путӑртӆӑт, мўвев-йиӊкев ӆавӑӆман шавиӆӑт, ӆәӆн мўӊ мирӆўв йис вәӆупсэв ӑн вәтшӑсўв.

Яӆп тӑӆ кеша мой­ӆп­са ясӑӊ Ямал мўв эӆты китӆӑм. Найн-Урн пиӆн еӆӆы тумтака уӆаты! Ӆуӊхӆўвна ат шавиӆӑюв, нётӆӑюв, йна мӑӆаюв.

Аӆӑӊсахӑт хӑтӆ этмӑӆ иты, яӆпа ёхтӑм нмӑсӆан, верӆан, щирӆан еӆӆы ат мӑнӆӑт. Вевтам ясӊӑт ун ӆоньщ пай иӆпия ат ӆӊӆӑт. 

Ямал мўвн уӆты хӑнты мир Яӆп тӑӆ кеша нынӑна ун мойӆпса ясӑӊ китӆӑт. Тумтака па вещката уӆаты!  Нпсӑӊ м верӑт Яӆп тӑӆн вераты! Рупитты хят рупата, ёӆн иса ма ат питӆ, утӑӆтӑты хятатӑт вещката ат утӑӆтӑӆӑт, няв­­рэм энмӑӆты хятӑт няв­рэмӆаӆ ёша-кўра ат энӑмӆӑт. Рут ясӊеӆн ат п­тӑртӆӑт, опращӆӑв миям тус ясӑӊ, тус птӑр, хрӑм ар ат арэмиӆэӆ па мосман ат тӑйӆэӆ. Туса верӑтты хя­тӑт ӆўв ёшеӆ эӆты х­рӑм прмӑс ат этӑӆ. Вой веӆ­ты хятӑт эӆты, хўӆ веӆ­­ты хятӑт эӆты м веӆ­пӑс! Тащӊа ӊхты хя­тӑт эӆ­ты рутэӆ вўӆы ат мияӆ!

Сәрханӆ мўвн рәпата щирн вәӆман округ губернатор нє Наталья Комарова Лянтор вош пўӊӑӆн вәнт шушийн вәӆты вўы авӑты айат хӑннєхә Клим Кантеров тӑйты «IT-стойбище» хуща мойӊа ӊхӑс.

Мӑнум 2020-мит оӆн мўӊ нын пӑтана рә­питсўв, әмӑщ айкеӆӑт, путрӑт, моньщӑт, арӑт хӑнш­сўв. Мўӊ пиӆэва и ӛрн, и нумӑсн рәпитты хуя­тӑта вән пәмащипа луп­ӆўв. Сӑм хӑрӆўв вўш эвӑӆт нынана вән вўща па хо­шум ясӊӑт китӆўв.

«Хӑнты ясӑӊ» нєпекев ӆўӊӑтты тынӑӊ хуятӑт! 2020-мит оӆэв щи сухнӑс. Тӑмхӑтӆ нын 2021-мит оӆн єтум «Хӑнты ясӑӊ» газетаев оӆӑӊмит номер ёша вўсӆӑн.

Мӑнум оӆн мўӊ кӑт вуӆаӊ мӑӊхӑтӆ пос­тӑсўв. Щит Вуӆаӊ ӆаӆьн нух питум хӑтӆ вўш эвӑӆт 75-мит оӆ мӑнӑс па Ёмвош округев 90 тӑӆа йис. 

Щи оӆӑӊӑн путӑртӑс округ дума кәща хә Бо­рис Хохряков ван хӑт­­ӆуп тыӆӑщ 22-митн, щи пурайн ӆўв айкеӆӑт ӑкӑтты па хӑншты ёх пиӆа вәйтантыӆӑс.

Ӆўв ясӑӊӆаӆ щирн, тӑм оӆн йиӆуп ӆавӑрт мәш пурайн ӆыв ма рә­питсӑт. Аршӑк мирхот видео щирн вєрӑнтсы, ӆыв иса мосты поступсэт тәса нух вантсӑт па вўсӑт. 

Оӆ мӑр 12 мирхот вєрӑнт­сы, щӑта 141 закон па 400 пос­тановления хӑншсы. 

Щимӑщ вєр Россия геральдической тӑхи партты щирн ӆэщӑтсы. Округ йиӆпатум поступсыйн хӑншсы, муй пӑта щит вєрты мосӑс па вуӆаӊ посэв кашӑӊ щўӊк оӆӑӊӑн путӑртӆы. 

Щит ӆэщӑтум пурайн ар хуят мосты рә­пата вєрӑс. Щи вєр әх­тыйн кәща хәя вәӆты «Геральдика.ру» тӑхи редактор хуят Юрий Росич мсыева мосты нєпекӑт ӆўӊӑтсӑӆэ па тўӊщирӑӊа ӆэщӑтсӑӆэ.

Тӑм оӆ сухнум еӆпийн шуши мир ассамблея кәща Е. Айпин онлайн щирн мирхот ӑктыӆӑс, ӆәӆн оӆ мӑр тўӊматум вєрӑт оӆӑӊӑн путӑртты, уша вєрты, хутыса еӆӆы 2021-мит оӆн рәпата тәты па няврємӑт правайт вантман тӑйты уполномоченной хӑннєхә пириты.

Тамара Алексеевна Молданова Мосум мўвн Ёмвош районӑн Кышик вошн 33 оԯ мӑр няврємӑт вәнԯтуман рәпитӑс.

Касум мўв йистєӆн вўӆєӊ мўв. Тӑта вўӆы тӑйты нуви ӆантӑӊ ёхмӑт, тўрнӑӊ ӆорӑт вәӆӆӑт. Араӆ пєлӑк касум мир тӑм йисн вўӆыӆы хӑщсӑт, итәх ёх тәп хуӆна вўӆэт тӑйԯӑт. Щи мир  кан ай кәртӑтн вәӆӆӑт. Тӑм ёх кўтн Сәрум юханӑн Саккӑр ёхӆӑн вәнт кәрт омӑсӆ. Путрєм кәртӑӊ нєӊие Татьяна Прокопьевна Захарова оӆӑӊӑн мӑнӆ.

Антонина Чупрова Тэк кәртӑн хӑнты вән хоттєӆ ёх хуща сєма питӑс. Ӆўв нивӆ няврємӑӊ семьяеӆ хущи мєт вән эвия вәс. Ӑӊкеӆ-ащеӆ нӆ эви па нӆ пух тӑиӆсӑӊӑн. Ащеӆ Василий Иванович па аӊкиеӆ Дарья Ильинична Неттинӊӑн колхосн рәпитсӑӊӑн. Катра Тэк кәртӑн колхос ай мисӑт вантман тӑйсӑӊӑн. Щӑта ӆыв вән щащеӆ Матрёна Ивановна Неттина хотн вәсӑт. Хән Тоня вет тӑӆа йис, ӆыв Кўтуп Тэка касӑӆсӑт. Щӑта щащеӆ па щатьщащеӆ вәсӊӑн. 

Хӑнты мир тарнӑӊ йисн вәнт вой вәнтыман, йиӊк хўӆ веӆпӑсӆуман па хорӑӊ тащӑт, войӊ тащӑт єнмӑӆман вәсӑт. Ин арӆ пєлӑк шуши мир вошӑтн вәӆты питсӑт. Хӑнты мир кўтн ар хуят мир лекщитман, няврємӑт вәнӆтуман па па арсыр тӑхетн рәпитӆӑт. Щи тумпи мўӊ ёхӆўв кўтн ар учёной хӑннєхә вәӆ. 

Тӑм ванӑн ма хӑнты мир учёной нє Татьяна Волдина пиӆа вәйтӑнтыйӆсум па путӑртсум.  

- Татьяна Владимировна, муй оӆӑӊӑн нӑӊ научной нєпек хӑншсӑн?    

Щиты лупӑс Ёмвошӑӊ хӑнты хуят, «Торум Маа» нємпи йис пурмӑсӑт ӆавӑӆты хотн рәпитты вєрӑӊ хә Вячеслав Юрьевич Кондин. Тӑм ванӑн ӆўв киникайт хӑншты ёх кӑт кӑсупсыйн нух питӑс. Ма ӆўв эвӑӆтаӆа вәӆупсэӆ оӆӑӊӑн иньщӑссум, вантэ, мӑнєма шєӊк әмӑщ уша вєрты, хутыса хӑннєхә щимӑщ сащӑӊ-ушӑӊ хӑннєхәя йиӆ.  

Ай пура

Мєт әмӑщ уша павӑтты, хуты айӆат ёх рәт мир йис вәӆупсы щирн вәӆӆӑт, щи вєрӑт няврємӑта еӆӆы тәты вўратӆӑт. И щимӑщ семья пиӆа ма Нуви сӑӊхум район Касум вошн вәтаӊа йисум, щит Татьяна Васильевна па Семён Петрович Тарлинӊӑн.

Татьяна Васильевна Тәрумӆор вошн 1992-мит оӆн юрн семьяйн сєма питӑс. 

Йис вўєң мир Ӆят­ты ёх рәт ин тӑм­хӑт ищи Сәр­хан мўвн вәӑт. Ар пєлӑк хуят тӑм рәт эвӑт вәнт шушийн кан вўԯыа а­вӑман, вой-хў ве­пӑсуман вәӑт.

2020-мит оӆ сухнум еӆпийн нәптӑӆ вәна вум «Народный мастер России» нєм тӑйты хӑнты ими Зоя Никифоровна Лозямова вәԯупсыйн вән вєр тывӑс – хӑнты ясӊуп словарь єтӑс. 

Ӑӊки ясӊӑӆ ма тӑйман Зоя Лозямова 1993-мит оӆ вўш эвӑӆт хӑнты ясӊӑт иха ӑкӑтты питӑс па нух хӑншты оӆӊитӑс. Щиты айӆта словарь вәнта ясӊӑт щи ӑкумсӑт.

Ван хӑтӆуп тыӆӑщн редакцияя опера арӑт ариты нє Софья Алексеевна Шесталова юхтыӆӑс па ай тәс. Тӑм ванӑн ӆўв, нєш, «Мєт м ар Югра мўв оӆӑӊӑн» кӑсупсыйн кӑсӑс. 

Юнтут – кашӑӊ няврєм пӑта мосты пурмӑс. Юнтты пу­райн пушхие вән ёхӆаӆ пєӆа вантман ӆўв мирӆ вәӆупсы оӆӑӊӑн нәмӑсӆ. 

Ёмвошн «Торум Маа» нємуп музейн йиӆуп проект оӆӑӊӑн путӑртсӑт, ӆўв нємӑӆ «Вәнт кәрта шәшты пӑнт». Кәща нє Людмила Алфёрова лупӑс:

2020-мит оӆн сыр-сыр м нумсӑт вєрӑнтсўв, сыр-сыр м вєрӑт вєрӑнтсўв, йиӆуп щира путӑртты вәнӆсўв, йиӆуп щира арсыр вєрӑт вєрты вәнӆсўв.