Хӑнты мир моньщӑт-путрӑт - хантыйские сказки, рассказы

Ай кәрт хуща Ас питӑрн пирӑщ ими вәс. Ӆўв хотӆ кәрт оӆӑӊӑн омсӑс. Имилэ хущи тәх пурайн вур­ӊа юхтыӆӑс, ӆўвеӆ ӆєтутн ӆапӑтсӑӆэ.
Ӆўӊ пурайн щи ими вўра воньщумут ӑкӑтты ӊхӑс. Ӆўв воньщумут кужумкая ӑктӑс, шєӊк ар воньщумут єнмӑс, кужумкая сора щи ӑкӑтӆ.

Имуӆтыйн ӑӊкӑрмӑс – нюӆӑӆ хуща сєм картэӆ ӑнтәм, кӑншты щи вўянтӑс.
Ўвты сый сащӆ: 
– Карр-карр!!!
Щит ӆўв вурӊайл ўвӑс, хӑш хущи пәрӆӑс. Иӆн ӆўв сєм картэӆ шиваӆӑсӆэ, сора вўсӆэ па имиеӆа тәсӆэ, имеӆ нух амтӑс. Лупӑс: «м щи, вурӊа!».
Щиты щи вурӊа имие сєм картэӆ вәйтсӑӆэ.

1) Тӑм пурайн имет, эвет мӑӊ­хӑтӆ постӑӆӑт. 
2) Ӆоньщ ӆуӆаты пурайн хот ӆаӊӑӆн ӊк пўлыет ӆоиӆӆӑт.
3) Хот ӆаӊӑӆ пирмӑӊ тӑхты.
4) упас иӆпийн, ампар ӆыпийн шӑншӑӆ-кўншӑӆ мәритум сорӑӊ ювра сорт? А муй ӆоийӆ, а муй уӆ.
5) Вәнт кўтн, пәхӑр кўтн йиӊкӑӊ ӛш увӑӆ.
6) Ӆоньщ ӆуӆаты пурайн ӊхты-мӑнты ӛшн йиӊкӑӊ ут єтӆийӆ.
7) Мӑта тўхӆӑӊ вой мєт оӆӑӊ мўӊ мўвева юхӑтӆ? 
8) Тәрум па мўв кӑт-кўтн вўрты рмак ӆопӑс.
9) Хәӆмит па нӆмит тыӆӑщӊӑ­нӑн хущи щи ясӑӊ вәӆ.
10) Муйсӑр шуши мӑӊхӑтӆ вән кєр тыӆӑщн увӑс мир постӑӆ? 

Ас эвӑӆт юхан, нюр моньщ эвӑӆт.
Шєӊк хурамӑӊ, хән Ас шўмаль.
Хўв йис хӑшӑт йиӊк хущи кӑӆӆӑт.

Нюр щит хӑнты моньщӑт,
Мӑта утӑт мӑнєма ӑӊкєм моньщӑс ай пурамн.

Щи юхан ма нәмӑстємн
Хуӆт пєӆа хўва мӑнӆ Вән вәнт хўват.
Хўва, хўва хуӆна ма ӑн ӊхсум.

Наталья Мешалкина,
хӑнты ясӑӊа тулмащтӑс: Альбина Гришкина
 

Хӑннєхуятӑт, вантаты – 
Веккеши хӑщум полкев хоӆӆӑӆ! 
Хурӆаӆ эвӑӆт сєм йиӊкӑт єтӆӑт. 
Хуты ӆывӑт ӑн питӆӑт хоӆӆӑты,
Мўӊ хущева па щи ӆаӆь юхтӑс 
Хиӆыӆаӆ па ай хиӆыӆаӆ сухӆаӆ аӆємӑсӑт, 
Хунтаӆӑт – мӑтты ки, мўв войт тўтӑӊ хоп эвӑӆт,
Тәп тӑм товийн хурӑт тўвман ха шәшсўв, 
И ӆӑӊкӑрн ӆоӆьсўв веккеши хӑщум полкев пиӆа.

Юрємум кәртӑт… 

Ӆўӊӑн Макарен ӆапӑтмит классӑӆ щи етшуптӑсӆэ. Ӑӊкеӆн и пўш хән памтыйӆса: «Ăшколаен етшуптӑӆэн па воша мӑна еӆӆы вәнӆтыйӆты!» Ӑӊкеӆ па щи лупӆ: «Пухие, хунта тӑӆта, колхос эвӑӆт, ухен айӆта йира лавӑттэ. Йира мӑна, тӑта рәпитман щи шӑкӑнӆӑн. Вәнӆтыйӆты воша мӑна! 

Хўв па тарум пура оӆӊитӑӆ – тӑӆ.
Хиш мўвн, вәнт мўвн муй па нӛрум мўвн касӑӆты хӑннєхәя мӑрєма ӑн вәӆӆяӆ? Хӑния лупӆум: касӑӆты хӑннєхә щимӑщ ясӑӊ ӑн тӑйӆ. Тӑӆаӊ оӆ мӑр арсыр вєрӑт, рәпатайт вєрӆ. Ӆўв ёшӊӑӆ ха пунман омӑсты ӑн вєритӆ, ӆўвеӆа иса пурайн муӆты вєрты мосӆ. 

(Тӑм путӑр оӆӑӊ шәпӑт «Хӑн­ты ясӑӊ» газета 19, 20, 21-мит номерӑтн ӆўӊтаты!)

И пўш шай яньщман ма Тамара эвӑӆт иньщӑссум:

- Нӑӊ Гриша икиен муя сӑмӑӊа тӑйӆэн?
Ӆўв ӑн нәмӑсман имух­ты юхӆы лупӑс:

(Тӑм путӑр оӆӑӊ шәпӊӑн «Хӑнты ясӑӊ» газета 19, 20-мит номерӊӑнӑн ӆўӊтаты!)

Имет айтєӆн хот тӑйты вәнӆтыйӆсӑт, ин ӆыв нӛрум мўвн аӆӑӊ сахӑт нух киӆумтӆӑт па мєлӑк тови хӑтӆ мӑр етн вәнты хот вєрӆаӆа напӑтӆӑт. Вўӆы сухӑт тӑӆ мӑр тарум ищки вот эвӑӆт нух сорсӑт. Еӆӆы щитӑт ӆоньщӑӊ йиӊка пунӆыйт, м арат хӑтӆӑт мӑр щиты уӆӆӑт, вўӆы сухӑт пўнӆаӆ хуӆт лакӆӑт. Па пўнӆы сухӑт тӑнӑӆӆыйт, щӑӆта тывум нюки эвӑӆт тынщаӊӑт, ӆәмӑтсухӑт, нюки вейт, вўӆы кирты пурмӑсӑт ёнтӆыйт па вєрӆыйт. 

Увӑс вўӆы – хурамӑӊ войе, ӆўв пєӆэӆа хўв мӑр әмӑщ вантты. Кантеров хот пўӊӑӆн нӛрумн вўӆыӆаӆ веӆщи єтум па хӑтӆ пєӆы таӆӑсты ванши турн ӆєрӑт ӆєӆӑт. Па йис пура вўш эвӑӆт щи хурамӑӊ войт кўтн питы, нуви, хупшат ӆыӆӑӊ похлӑт сєма питӆӑт – щит ӆыв пушхиеӆаӆ. Вўӆы омӑсты пура шиваӆӑты ёх, аӆпа, ма итєма и нумӑсн вәӆӆӑт: щит мєт хурамӑӊ пура, хур иты пура. 

(Тӑм путӑр оӆӑӊ шәп «Хӑнты ясӑӊ» газета 19-мит номерн ӆўӊтаты!)

Вәлӑкщен хўв веӆпӑсӆуман вәс, веӆпӑс вєр ӆўв ма вәсӆэ. Тӑм йисн веӆпӑс хә шимӆа йис, веӆпӑс вой па вәшӑс. Вәлӑкщен Ас потты нувийн апщеӆ па пухӆ пиӆа вәнт кәртӑӆа юхтӑс. Пухӆ щи артӑн ртъяӊкєм оӆа йис, интернат эвӑӆт каникулая юхтӑс. Я, веӆпӑсӆӑты нумӑс щи тӑйсӑт. Тӑӆн хуты хўв, ӆєты нюхи мосӆ ӆэщӑтты. Вой павӑтты мосӆ. Вәнт хўват щи ӊхӆӑт вой пӑнт кӑншман. 

А. Н. Ачимов Угут вошн Сәрханӆ районӑн 1961-мит оӆн сєма питӑс. Ин ӆўв хотӑӊ ёхӆаӆ пиӆа Малый Юган юхан хонӑӊӑн «Ачимовы-1» нємуп ай вошн вәӆ. Вәӆтаӆ нәпӑт ӆўв иса пўш веӆпӑсӆӑс, 35 оӆ мӑр Яун-Ях община хуща. Няврємӆаӆ єнумсӑт, хиӆэӊа йис. Щит – путрӑӊ хӑннєхә, ӆўв мўӊ пиӆэва веӆпӑсӆаӆ оӆӑӊӑн путӑртӑс. Тәх путрӑт мўӊ тӑта щи хӑншӆӑӆўв.  

Мєт ар путӑр Андрей Нико­лае­вич кўрӑӊ войт па пўпет оӆӑӊӑн тӑйӆ.