№ 16 (3580) - 2021

Ай кәртӑтн вәӆты мир тўт х такӆы вәӆты щир ӑн тӑйӆӑт. Тӑӆн ищки пурайн кәр ӑӆӆяты мосӆ. Щирн ӆыв ӆўӊ пурайн тўт х ӆэщӑтӆӑт. Интӑм ӆўӊтаты, хутыса вәнтӑн иӆ рӑкнум сорум х пайт ӆэщӑтты, муй рӑхӆ вєрты вәнтӑн, муй ӑнтә.

Федеральной пос­туп­сы хўват иӆ рӑк­нум сорум хӑт ищи тўӊ­щирӑӊа ӆэ­щӑтты мосӆ. Ка­шӑӊ хӑн­нє­хә кәр ӑӆӆяты щира щи утӑт ӆэщӑтты щир тӑйӆ. 

Тәняӆ оӆ ван хӑтӆуп тыӆӑщн Венгрия хон пєлӑк учёной нє Марта Чепреги 70 оӆа йис. Щи пӑта ӆўв пиӆэӆа рәпитты хӑннєхуятӑт нємасыя хӑнтэт па вухаӆят оӆӑӊӑн киника хӑншсӑт па щиты нємӑтсӑт «Хӑнты вәӆупсы па вухаӆь моньщӑт».

Сәрханӆ район Лянтор вошн «Город детства» няврємӑт хӑтӆ мӑр тӑйты хотн мирхот вәс. Щӑта ванӆтӑсы, хутыса вўт кәртӑӊ ӑшкола-сад рәпитӆ. Онлайн щирн мирхотн Урал мўвев Президент ӆӑӊкӑр хә Владимир Якушев па округ кәща нє Наталья Комарова вәсӊӑн.

Мирхот вәйт ӆор ты­ӆӑщ 9-митн мўвтєӆ мир шуши ёх хӑтӆӑн мӑ­нӑс. Щи вєр тәты ёх кә­ща хуятӊӑна вўт кәртӑӊ ӑш­кола-сад оӆӑӊӑн пу­тӑрт­сӑт, щӑӆта и урок ванӆ­тӑсӑт. Мосӆ лупты, щи вєр Югра мўвевн 2020-мит оӆ вўш эвӑӆт тәӆы. 

Вәйт ӆор тыӆӑщ 9-митн Ёмвошн Ас-угорской институт хотн «Невероятные ис­тории из жизни казымских ханты» нєм­пи киника мира ванӆтӑсы. 

Щи путрӑтн хӑншман вәӆ, хутыса хӑн­нє­хә вәнт утӑт пиӆа вәнтӑн вәйтантыйӆ. Щимӑщ вє­рӑт Касум мўв хӑнтэт хуща вәсӑт. Тӑм киника Нуви сӑӊхум район Касум вошн вәӆты, Ас-угорской институтн Белоярской фи­лиалн рәпитты хӑнты нє Евдокия Каксина ӆэщӑтӑс. 

Вәйт ӆор тыӆӑщ 11-мит хӑтӑӆн Ёмвошн РИЦ «Юг­ра» нємуп айкеӆӑт ӑкӑт­ты тӑхийн вәнӆтыйӆты, айӆат ёх вєрӑт ӆэщӑтты департамент кәща хә Алексей Дренин, Югорс­кой государственной университет кәща хә Роман Кучин, онлайн щирн вәйтантупсыйн вәӆум Сәрханӆ вош го­сударственной универ­ситет кәща хә Сергей Косенок па Сәрханӆ вош политехнической кол­ледж кәща хә Вадим Шу­тов мирхот вєрсӑт па айкеӆ тәсӑт, муй щирн тӑм пўш Югра мўвев ӆуватн арсыр тӑхетн няврємӑт вәнӆтӑ­ты питӆыйт.

История такӆы наука ӑнтәм, архивӑт такӆы история ӑн тывӆ. – М.Н. Покровский, российской историк

Тӑм оӆ Ас хӑӆты тыӆӑщн Сўмӑтвош район архив тӑхи тывум вўш эвӑӆт 85 оӆ постӑсы. 

Кашӑӊ оӆ округев ӆуватн айӆат ёх пӑта ван мӑр рәпитты вєрӑт ӆэщӑтӆыйт. Щи пурайн 14-18 оӆ ӆуват няврємӑт ӑн вәнӆтыйӆты мӑр рәпитты па ёша вух павӑтты вєритӆӑт. Мосӆ, ӆәӆн айӆат хуятӑт кєншӑк рәпатайн ат рәпитсӑт па муӆты атум ут ӆыв пиӆэӆа щи пурайн аӆ тывӑс. Россия мўв Трудовой кодекс щирн айӆат ёх 14 тӑӆ вўш эвӑԯт рәпитты щир тӑйӆӑт. 

Муй щирн айӆат ёха рәпитты вєр су­хуптӑӆы? 

Вәйт ӆор тыӆӑщ ртъяӊмит хӑтӑӆн Ёмвошн РИЦ «Югра» нємуп тӑхийн Урал мўвев Пре­зидент ӆӑӊкӑр хә Владимир Якушев мирхот вєрӑс, хута телевиденияйн, радивайн па га­зетаитн рәпитты хӑннєхуятӑта арсыр айкеӆӑт ӆўв рәпатайӆ оӆӑӊӑн вєрӑс. 

Тӑм оӆ сўсн лыпӑт хойты тыӆӑщ 19-мит хӑтӆӑн Россия мўв ӆуваттыйн депутатӑт пириты питӆыйт. Щит Государственной думая – нивӑӆмит пўш, Тюменской область па Ёмвош округев думая – ӆапӑтмит пўш па районӑт па вошӑт дума тӑхета депутатӑт пириӆыйт. 

Ёмвош округевн 741 пи­риты тӑхи ӆэщӑтсы. Тӑм­хӑтӆ государственной ду­ма тӑхия округев эвӑӆт одномандатной щирн 19 кандидат хӑншаньщӑс, щит партияйт эвӑӆт – 17 хуят па кӑт хуят – ӆыв сат­тэӆа. 

Ёмвош район Ӆємӑӊ мўвн Лозямовӑт хӑнты хоттєӆ ёх вәӆӆӑт. Сыры оӆӑтн пиӆӊӑн Татьяна па Владимир Лозямовӊӑн, ӆын эвеӊӑн Вера па Людмила, Гена пухӑн мўӊ газетаева айкеӆӑт хӑншсӑт, хутыса ӆыв вәнт кәртӑн вәӆӆӑт, хутыса вўӆэт ӆавӑӆӆӑт, хўӆ веӆпӑсӆӑӆӑт. Тӑм оӆн ма Кышик кәрта ӊхсум па Вера пиӆа путӑртсум.

Вера Лозямова Ӆємӑӊ вәнт кәртӑн сєма пи­тӑс, ин ӆўв 32 оӆа йис. Щӑта ӑшколая мӑнтаӆ вәнта єнмӑс. Щирн ӆўв тәса вәӆӆэ, хутыса вўӆы ӆапӑтты, хутыса вўӆы әхӑӆн ӊхты. Ӆўв лупӑс:

Касум вошн вәӆты хӑнты хә Василий Иванович Григорьев вәйт ӆор тыӆӑщ 12-мит хӑтӆӑн 80 оӆа йис. Ӆўв 42 оӆ мӑр рәт мўвӑӆн рәпитӑс. Интӑм рўтьщуман вәӆ.

Увӑс имет кўтн ар хуят сӑк кӑрӑтты хошӆӑт па арсыр хурамӑт вєрты. Ищимӑщ ими пиӆа ма Хӑнты-Муши кәртӑн «Ван рәтӑт» нємпи хӑнты мир ариты-якты, етнхот аӆьты фестиваль пурайн ванӆтупсыйн вәйтантыйӆсум. Нємӆ Зинаида Семёновна Пырысева, эви опращнємӆ Ларионова вәс, ӆўв сӑран ими, Ямал мўв Ӆорвош район мкәрт хуща вәӆ.

- Зинаида Семёновна, еша нӑӊ оӆӊенӑн путӑрта, ху­та нӑӊ сєма питсӑн, єнум­сӑн, нӑӊ ӑӊкен-ащен оӆӑ­ӊӑн еша путӑрта?

Евгений Михайлов пиӆа ма сыры вәйтантыйӆсум Муши вошн Ӆорвош районӑн, хән рәпатам щирн щив ӊхсум. Мосӆ лупты, хуты тӑм хә ар оӆ мӑр сельской хозяйство па шуши мир вєрӑт тӑхи кәща хәя Ӆорвош районӑн вәӆ па иса хӑнтэт пиӆа рәпитӆ. Кашӑӊ ай муй вәншӑк вєр тәса ӆэщӑтты, ӆєрӑмтты пӑта хӑннєхуятӑт ӆўв хущеӆа йиӆӑт, вєритты кємн  иса муӆты щирн нётӆ па хуятӑтн сӑмӑӊа тӑйӆы. 

Вәйтантыйӆмємн ӆў­веӆ тӑм рәпатайӆ па вәӆупсэӆ оӆӑӊӑн иньщӑссєм. 

Нуви сӑӊхум район Касум вошн хәӆмит оӆ мўвтєӆ шуши мирӑт мӑӊхӑтӆӑн «Югра мўвевн хўӆ веӆпӑсӆӑты вєр» нємпи мӑӊхӑтӆ вєрӑнтӆы. 2020-мит оӆн пандемия пӑта щи хӑтӆ онлайн щирн вєрӑнтсы. Тӑм оӆн мирхот сыры иты мӑнӑс, тәп шєӊк ар хуят щив ӑн вохсы.

Йис пурмӑсӑт ӑкӑтты па шавиты «Торум Маа» тӑхи ёх тӑм оӆ Шуши мирӑт хӑтӆ вўраӊӑн нємасыя «Ёшн путӑртӆўв…» нємпи кӑсупсы вєрӑнтсӑт. Иса кӑсупсыя округев нӆ район эвӑӆт 14 рәпата китсы. Щит Нуви сӑӊхум, Сўмӑтвош, Нижневартовской па Сәрханӆ районӑт эвӑӆт шуши хуятӑт ай кинайт вўсӑт. 

«Торум Маа» тӑхи кәща нє Людмила Алфёрова тӑм кӑсупсы оӆӑӊӑн щиты лупӑс:

Имуӆтыйн Ай Ас пє­лӑкн хәӆум яй вәӆ­ӆӑт. Щиты вәӆтэӆ-хоӆтэӆ кўтэӆн оӆӑӊ ӆоньщ веӆщи питум пийн ӆыв вәнта ӆаӊки веӆпӑса сонтумӑсӑт. 

Щи киньща мєт оӆӑӊ хӑтӑӆн арсыр веӆпӑсӆӑ­ты пурмӑсӑт, ӆәмӑтсухӑт муй ӆєтутӑт ай ӆӑӊкӑр әхӑӆӊӑӆаӆа мсыева иӆ хәшсӑт. Кимит хӑтӑӆн,  иса ӑӆӑӊ хәщӑӆн, хә ёх нух киӆсӑт, ӆєсӑт-яньщсӑт, хотэӆ эвӑӆт кимӆы єтсӑт, ӆухӊӑӆаӆ ваттӑсӑт, сўв­ӊӑӆаӆ ёшӊӑӆаӆа вўсӑт па щӑӆта таксӑр кўрумн вәнт пєлка веӆпӑсӆӑты тӑхиӆаӆа еӆӆы нюхӆӑсӑт.