– Клавдия Тихоновна, мӑта тӑхийн нӑң сєма питсӑн па єнумсӑн?

– Ма вой-хў вепӑсӑты хоттє ёх хуятӑт хущи Рымово кәртӑн 1943-мит он сєма питсум па єнумсум. Мўң кәртєвн тәп хәум семья вәс, ыв иса хуыева рәта-щира ыв кўтєн ўңтӑссӑт па Рымов опращ нєм тӑйсӑт. Ӑңкєм-ащєм араттєн 12 няврєм тӑйсӑңӑн. Ӛхӑт ар пєлӑк айат ёх семьяев эвӑт ӑнтәма йисӑт. Ма нәмтєм вўшн мўң хущева тәп ня эви па кӑт пух хӑщӑс. Щи епийн, вантэ, Вуаң аь питӑс па ащєм оӑң хӑтӑт вўш эвӑт аясты китсы. Иса 1943-мит о вәнта ўв аясман яңхӑс. Щи он ащєм авӑртӑңа мәшмӑтсы па юхи китсы. Еша-еша юн ўв вәс па мәшан ивевн ияпсы па щиты щи тӑта юн сурма питӑс. Ма ўве иса ӑн нәмєм, вантэ, ўв ӑнтәма ювмӑ юпийн тәп сєма питсум. Юхи хӑщум оӑтн яйңӑам па упєңӑам ищиты ӑнтәма арсыр мәшӑт эвӑт йисӑт па ин щи уват вән семья эвӑт ма атэт тәп вәум.   

– Нын Салым юхан хӑнтэта ўңтӑсӑты. Щит пӑта катра пурайн нын хущана вәты хӑннєхуятӑт, апа, ищиты вўэт тӑйсӑт?

– Ӑнтә. Мўң хӑнтыўв вўы тӑйты вєр иса ӑн вәйтсӑт па щит пӑта тәп хў муй вой вепӑсуман вәсӑт. Рўщӑт тыв юхӑтме пурайн, ыв  веьщи мисӑт па овӑт тӑйты пиньщӑсӑт. Мўң па нємуты вой ӑн єнмӑсўв. Ӑңкєм, вантэ, вәтща щирн ар няврємӑңа хӑщӑс па щит пӑта ӑ колхос рәпатаитн вәс. 

– Клавдия Тихоновна, ӑшколая вәнтӑты мӑнмен пурайн, апа, тәп хӑнты ясӑңӑн хошсӑн муй па рўщ ясӑң ищиты яма вәйтсӑн?

– Ӑнтә. Мўң иса рўщ ясӑңӑн путӑртсўв. 1950-мит он ма ӑшколая вәнтыйты мӑнсум. Тӑта Лемпино кәртєвн нив класс вәнты ӑшкола-интернат рәпитӑс. Хәс хӑнты няврєм интернатн вәс. Мўңев вантман иса рўщӑт рәпитсӑт па щи оӑтн єваса рәт ясӑңӑн путӑртты ӑн єсӑсыюв. Щӑта щи пурайн, вантэ, ӑшколайн хӑнты ясӑңа вәнтӑты хӑннєхә ищи ӑнтәм вәс. Щит пӑта рәт ясңев щикўш еша вәйтсэв па айн-айн иса юрємӑсэв. 

– Нӑң Лемпино кәртӑн ӑшкола етшуптӑсӑн па мӑта тӑхия еы вәнтыйты мӑнсӑн?

– Нивӑмит класс етшуптумєм юпийн Ёмвош медучилищая фельдшер-акушер щира вәнтыйты мӑнсум. Ӛхӑт, лыпӑт тыӑщ 1964-мит он, щи вәнтӑты тӑхєм етшуптӑсєм па Лемпино кәртєма юхи юхӑтсум па тӑта ай тохтўр нєңа рәпитты питсум. Ня о мӑр кәртӑң пәьница хотн кәща нє щира вәсум па щи тумпийн хӑннєхуятӑт мәшӑт ямӑсум. Итәх пурайн пєңк еккӑра па вәсум. Хуятӑт ма хущєма мәшӑң пєңкӑт пиа юхӑтӑт па щи пєңкӑ нух щи сәхтӑӑм. Вантэ, ма тумпємн ванӑн нємуты тохтўр ӑн па вәс. Щит пӑта кәртӑң ёхамн ма арсыр мәшӑт ямӑты нєңа ўңӑтсыюм па шєңк сӑмӑңа тӑйсыюм. Ня о мӑр ай тохтўра вәсум па еша вә икия мӑнсум. Мин щи пурайн па тӑхия касӑты нумӑс вєрсумн па ма рәпатаем эвӑт пўңа мӑнты нєпек хӑншсум. Щиты рәпатайы хӑщсум па икисӑңӑн нємуты па тӑхия ӑн па мӑнсумн па тӑм Лемпино кәртємн еы вәты-хоты питсумн. Щи он ма ай няврємӑт авӑты хота воспитатель нєңа рәпитты вўсыюм. Садикн ма тӑаң 12 о мӑр рәпитсум па мәшитты питсум. Щит пӑта мӑнєма па тӑхийн рәпата кӑншты мосӑс. Щиты ма Лемпино кәртӑң сельской совет хущи секретарь нєңа рәпитты питсум па хәум пўш хӑннєхуятӑтн депутата пирийсыюм. 

– Клавдия Тихоновна, хән нӑң депутата вәсӑн, муйсӑр вєрӑт яма эщӑтты пӑта нӑң хущена хуятӑт яңхсӑт?

– Мўң щи пурайн арсыр хӑннєхә вәты-хоты щирӑт эщӑтсўв. Итәх хуятӑта хот мосӑс, кимит хуята – рәпитты тӑхи, хәмит хӑннєхуятӑт ыв кўтєн кўтӑңа вәты питсӑт па щитӑт вәупсы щир ищиты тўңматты мўңева мосӑс. Вантэ, щи оӑтн милиция ёх тӑта ӑн тӑйсўв па щит пӑта иса кашӑң вєр мўң щи артаӑсўв па тәса вєрсўв. Сырыя хӑннєхуятӑт ыв кўтєн яма па әхсӑңа, иса нётӑсман вәсӑт. Тӑм юхи хӑщум оӑтн щимӑщ вєр иса вәшӑс. Щит пӑта вәупсэв па щира мӑнты питӑс.

– Муйсӑр емӑңхӑтӑт тӑмхӑт пирӑщ ёха-нєңӑта, нӑң щирєнӑн, шєңк мосӑт?

– Ма нәмӑстємн, Пирщамум хуятӑт емӑңхӑт, Вуаң аьн нух питум, имєт емӑңхӑт, Вўрңа хӑт. Кашӑң щимӑщ хӑтӑтн мўңева шєңк әмӑщ па вєра каш вәты. Муң, ветеранӑт, кашӑң щимӑщ емӑңхӑта амӑтлўв. Вантэ, ияха вәйтантыйўв, путрємӑўв, катра пура вєрӑт нәмӑмӑўв. Тӑмхӑт айат ёх мўңев ӑн юрємӑӑт.

– Пәмащипа нӑңена, Клавдия Тихоновна, тӑм айкеӑн пӑта! Тӑаң ёш па тӑаң кўр нӑңена!

 

Владимир Енов