Ай тӑхет потты тыӑщн Тюмень вошн хӑнтэт, вухаят па юрнӑт шуши мир хӑтӑт постӑсӑт. Щи пурайн оюпӑн хурӑт хӑншты хә Леонид Алексеевич Лар пиа вәйтантыйсум па путрємӑсум. ўв айтєн щимӑщ вєр пєа шєңк сӑмӑң вәс па вәншӑка ювман нємасыя вәнтыӑс па вәты хўватн иса хурӑт хӑншӑ. Щи вєр тумпийн няврємӑт вәнтӑ, юрн па хӑнты мирңӑн вәупсы щирӑт оӑңӑн сыр-сыр наука нєпекӑт эщӑтӑс.
– Леонид Алексеевич, муй щирн па хута нӑң айтєн хурӑт хӑншты вәнтыйсӑн па муй пӑта щи вєр ин тӑмхӑт вәнта әмща тӑйэн?
– Ма Салемал кәртӑн Ямал округ мўвн вўєң па вой-хў вепӑсӑты юрн хә хоттє хуятӑт хущи сєма питсум па єнумсум. Щи пурайн ӑшколайн вәнтыйты няврємӑт хуыева хурӑт хӑншсӑт. Ма ищи, ыв пєэа вантман, щимӑщ вєра катӑсыйты питсум. Мєт оӑңӑн щи вєр мӑнєма ӑ әмӑщ вәс па щит пӑта нєпек хущи сыр-сыр хурӑт щурӑтсум. Еша ӛхӑтшӑк веьщи нумӑсн юхӑтты питсыюм, муй оӑңӑн хурӑт хӑншты рӑх.
– Апа, нӑң хурӑт тәса вєрты пӑта мӑтты няврємӑт вәнтӑты хуятӑтн сӑмӑңа тӑйсыйн?
– Щимӑщ вєр вәс щи. Мӑнєм щи пурайн ищи юрн хә Геннадий Алексеевич Пуйко вәнтӑс. ўв уша вєрсӑэ, хуты ма хурӑт хӑншты такы иса вәты ӑн вєритум. Итәх щосн вўы тащӑт муй нёрум мўвиев хурасӑт оӑңӑн сыр-сыр хур эщӑтум. Муты газетайн ўв щимӑщ айке ўңтӑс, хуты Москва хон вошевн Суриков ики нємуп художественной ӑшкола рәпит, хута ушӑңа-сащӑңа хурӑт пиа рәпитты ӑшколайн вәнтыйты айат ёх вўыйт. Щи пурайн 1974-мит о мӑнӑс. ўв мӑнєм щи тӑхийн еы вәнтӑты хущсӑэ. Щи киньща мин мосты оьпӑт, арсыр нєпекӑт ӑкӑтсўв па Москва хон вошева щи мӑнсумн. Щив юхӑтмевн, уша йис, хуты мўң экзаменӑт мӑты вєр эвӑт юхи хӑщсўв. Ӑшкола кәщаитн вәнтӑты тӑхия вўты иса ӑн ӑңхасыюв. Щи щосн ма тәп ветмит касс ӑшколаемн етшуптӑсум.
– Муй щирн па нӑң щи тӑхия вәнтыйты вўсыйн?
– Па ма вәнтӑты хәем ушӑң-сащӑң хӑннєхә вәс па экзаменӑт вўты комиссия рўщӑта ищиты мосты ясңӑт вәйтӑс па тӑмиты ывеа путӑртӑс: «Мин вєра хўв увӑс мўв пєлӑк эвӑт нын хущана йисўв. Мєт оӑңӑн ампӑң әхӑтн мӑнсўв, щӑта вўыйн кирум әхӑтн тәсыюв, щи юпийн тўтӑң хопа єсўв па юхи хӑщум кўтн тўтӑң әхӑн Москва вош вәнта юхӑтсўв. Щит пӑта экзаменӑт мӑты вєр эвӑт юхи щи хӑщсўв». Щи киньща экзаменационной комиссия ёх кашащсӑт тәса артаӑты, хуты хурӑт хӑншты хошум. Хән па хурам ямсыева вантсыйт па щи тӑхийн еы вәнтыйты питсум.
– Муйарат о мӑр нӑң щӑта хурӑт хӑншты хәя вәнтыйсӑн?
– Ма Третьяковской галерея шумая общежитияйн вәсум па ищи тӑхємн ӑшколаев вәс, хута мўң вәнтӑсыюв. Кашӑң хӑт мўң щи тӑхия яңхсўв па вантсўв, муйсӑр хурамӑң хурӑт щӑта вәӑт. Мєт оӑң пурайн мӑнєма рәт мўвєм, ясңєм па ёхам такы шєңк мӑрєм вәс. Щӑта вәнтыйты питсум па айн-айн юхы пєа марємӑты вєрам иса юрємӑсам. Кашӑң ўң пурайн ма ищипа рўтьщӑты юхи яңхсум па юн вәмємн ма мирєм оӑңӑн арсыр хурамӑң хурӑт хӑншсум. Суриков нємуп ӑшколайн вет о мӑр вәсум па щит етшуптумєм юпийн еы Москвайн художеств Академия тӑхийн па хур хӑншты щирн тўңщирӑңа вәнтыйсум.
– Леонид Алексеевич, нӑң щи арат ар о па мўвн вәсӑн, рәт мир ясңенӑн яма путӑртты хошӑн муй ӑнтә?
– Рәт мир ясңєм яма ин тӑмхӑт вәнта тӑйєм. Кўш ма кӑтхущьяң о па мўвн вәнтыйсум па ӑңкєм-ащєм ясӑң ӑн юрємӑсум па мєт хурамӑңа па яма путӑртты питсум. Вантэ, щи хӑннєхә, мӑта ут ар о мӑр па мирӑт кўтн хўв вәс, мєт сӑмӑңа мирӑ ясӑң, арӑт, моньщӑт муй путрӑт тӑй па еы щитӑт тә.
– Муйсӑр хурӑт нӑң хӑншӑн па муй вєр нӑң сӑмена мєт рӑх?
– Хурӑт хӑншты вєр тумпийн ма юрнӑт па хӑнтэт эвӑт йис моньщӑт муй путрӑт ӑкӑтум, Ямал мўвєм кєрӑтман арсыр тӑхетн яңхум па хӑннєхә йис вәупсы щирӑт нєпека эщӑтум. Муй мӑнты-шәшты ӛшємн сємама пит, щи вєр оӑңӑн арсыр хурӑт щи хӑншум. «Пўпи якты хотӑт» оӑңӑн арсыр хурӑт вантупсы щирн хуятӑта аьум. Ар хӑннєхә вәупсы щирӑт муй хурасӑт ма Ямал па Ёмвош округ мўвӑтн уша вўум па щи унтасн хӑнтэт муй юрнӑт эвӑт сыр-сыр хурамӑң хурӑт хӑншум. Мєт мосты хурам – щит щӑртӑң ёх па ыв әңха оӑңӑн хӑншум хурасӑт. Щи утам вєрмємӑн, иса Пуңавӑт муй Тәпӑ вошңӑн хущи вәсум па яма рәпитсум. Ма, вантэ, наука щирн щӑртӑң хуятӑт эвӑт ям арат нєпек эщӑтсум па щит пӑта ар пєлӑк ыв оңен сыр-сыр хурӑт щи вєрум.
– Тӑмӑщ шуши мир хӑтӑт муй унтас мўң увӑс мирўва тӑта Тюменской область хущи тәӑт?
– Ма щирємн, шуши мир хӑтӑт шєңк щи мосӑт. Тӑта, вантэ, ям арат юрн па хӑнты вә. ыв тӑмӑщ емӑңхӑтӑт пурайн хуыева ияха вәйтантыйӑт, рәт ясңен путрємӑӑт муй якты-ариты хӑрӑт вєрӑт.
Юхи хӑщум кўтн мос лупты, хуты Леонид Лар – исторической наукайт кандидат, Россия мўв художникӑт Союза уңман вә па вәупсы щирӑ оӑңӑн тӑмиты нәмӑс: «Кашӑң хӑннєхә иєм вєр эщӑттӑ юпийн еы вантӑ па путӑртӑ, а муй муты вєр ма еы вәты щирємн па вєрты нумӑс тӑйсум».
– Пәмащипа нӑңена, Леонид Алексеевич, тӑм айкеӑн пӑта! Па яма вәа па хурасӑң хурӑт хуятӑт пӑта хӑнша!
Владимир Енов