«Торум Маа» музей хущи «Ты – целый мир, ты – жизни возрожденье…» нємуп вантупсы вәс. Щӑта Зоя Лозямова, Мария Волдина, Мария Мерова па Людмила Зубакина ёнтум пурмӑсӑт мира вантӑсыйт. ысӑң aшкапӑт ыпийн нє па хә рнасӑт, сэвӑң вейт, тўтщаң па шари хирӑт, тyропсӑт, сӑк кеӑт, ӑнтуп кеӑт, нирӑт, ар хурасуп аканят па па утӑт шавиман вәсӑт. Щитӑт оӑңӑн пурмӑс вєрты имет мойң ёха ай павӑтсӑт, щӑта хән ыв вєртут вєрты вәнсӑт па вәтэ нәпӑт муйт вєрсӑт па тӑм ванӑн муй ёнтсӑт.
Мария Сергеевна Мерова тәнуп тыӑщн 75 оа йис па щи вантупсыйн сєма питум хӑтӑ постӑсы. Щи ими Сўмӑтвош районӑн Ясунт кәртӑн єнмӑс, 12 о вўш эвӑт рәпитты питӑс. Па шуши нєңӑт иты ўв ай пурайн ёнтасты па пурмӑс вєрты вәнӑс па интум ар о эвет вєртут вєрты вәнтӑ. Мєт сыры вәнтӑс, хән Саранпаульн вәс, Ёмвоша касӑма юпийн тӑта ищи айат ёха пурмӑс вєрты нёт. Щи вєр тухӑпи ўв «Саы лёңх» па обско-угорской театрӑн рәпитты хӑннєхәйта вухаь якӑт вантӑ па щи мир арӑт ариты ыве вәнтӑ.
М. Мерова яң няврєм тӑйс, щи вуаң вєр пӑты «Материнская слава» па «Мать-героиня» мевӑ посңӑнӑн мӑсы. Мос лупты, ике ӑнтәма йис, хән пушӑха хуна айт вәсӑт пa атэт ыве єнмӑтсӑэ. Г. Слинкина ўв оңӑн тӑмиты лупӑс: «М. Мерова пиа мўң семьяев хўв йис вўш эвӑт ин вәнты яма вә. Мария Сергеевна ма эвӑтєма яңкєм оӑ вәншӑк. Ай пурайн нәам ўв хотӑа яңхсум, ўв мӑнєма акань ёнтӑс па ванкўты ма пиєма юнтӑс. Хән няврєма вәнӑшӑка йисӑт, ыв ищи мўң хотэва ванкўты ўңтыйсӑт. Нәмєм, хутысаты ўв икия мӑнӑс, щи он ўв ӑңке пиа Хурумпаульн вәсңӑн, мўң семьяев па ўв ике Хошлог хущи вәсӑт. Интум рәтам оӑңӑн нєпек хӑншты пиньщӑсум, хуйтат сыры хута вәсӑт па интум муй тӑхетн вәӑт. Щит ямсыева уша вєрты пӑты М. Мерова па Е. Ромбандеева ищи иньщӑсум».
Людмила Каллистратовна Зубакина Нуви сӑңхум район Тўкъякӑң кәрт эвӑт вә. Хәнты Пуңавӑт вошн хў єтут вєрты нєңа вәнтыӑс па ар о Ёмвошн рыбокомбинат хущи рәпитӑс. Ӛхӑт рўтьщӑты мӑнма вәнты «Хӑнты ясӑң» нєпекн рәпитӑс. Ёнтӑсты ўв ай пурайн ӑңкен па щащен вәнтӑсы. «1984-мит он ӑңкєм мӑнєма рнас ваньщӑс, 15-кєм о щитєм ӑ уӑс. 2009-мит он вўянтсум па щитєм ёнтсєм. Интум вәнты ня рнас ёнтсум, тӑм ванӑн ветмит ут ёнтты омӑссум, етшуптӑєм па әйңєм апӑнєңа мойӑєм. Тӑм вантупсыйн ма рнасєм тухӑпи вән эвєм рнас нух єхӑтман вә. Интум эвєма 35 о, щи єрнас ўв ай пурайн тӑйсӑэ. Щӑта тӑта ма сэвӑң вейңӑам вәӑңӑн. Сыры мўң кәртэвн ар ош вәс па пўн эвӑт нәам сэвӑң вейт тыйсум», –лупӑс Людмила Каллистратовна.
Мария Кузьминична Волдина Юильск кәртӑн єнмӑс. Ӑшкола юпийн ўв педучилище етшуптӑс па ӛхӑт Касумн няврємӑт вәнтӑс. Ёмвоша вәты юхӑтман хәумъяң о «Хӑнты ясӑң» (сыры «Ленин пaнт хўват») газета кәщая вәс. 1986-мит он щи ими «Ешӑк най» нємуп якты-ариты тӑхи вєрӑс, хута ўв пиаа хиыа ариӑт па якӑт. Тӑм вантупсыйн ўв хотӑң ёха пиа вєрум пурмӑсӑт мира вантӑс па щитӑт оӑңӑн ай павтӑс. «Ма юрн хотн єнумсум, мўң семьяевн мєт вән няврєма вәсум. Вантэ, сыры вәншӑк эвет апщиаа әмӑтсух ёнтты вәнтӑсӑт, щит пӑты щи вєр вєрты ай пурайн вәнсум па вәтєм нәпӑт ёнтӑсум. Ёнтӑсты вәнтыймєм пурайн мєт оӑңӑн пирӑщ имета пурмӑс вєрсум. Хән икия мӑнсум, мӑнєма вўрты рнас ёнтємӑсум, ӛхӑт мӑнєма, ӑңкєма па юрн имия сӑхӑт ёнтсум. Моьщаңӑт, хӑншаң вейт па пyркайт ищи ёнтыйсум. Хән якты-ариты тӑхи вєрсум, каш хӑра єтыйты әмӑтсух ёнтты питсум, итәхӑт тӑта вәӑт. Хинєңам ищи пурмӑс вєрты вәнсӑт па сӑк кӑрӑтты, ёнтӑсты хошӑт.
26-кєм о «Ешӑк най» тӑхев вә, тӑм вантупсыйн Дом творчества хота пәмӑщипа лупты ӑңхаум. Щитэв пўншум пурайн мўңева И. Кошкин яма нётӑс, интум вәнты и хуятэв тыӑщ вухн культура хот эвӑт сухуптӑы », – лупӑс Мария Кузьминична.
Зоя Никифоровна Лозямова М. Волдина иты Касум мўвн вўєң мир семьяйн сєма питӑс па єнмӑс. ўв ищи ай пурайн ёнтӑсты питӑс. Щи оӑңӑн ўв лупӑс: «13 о мӑнєма вәс, хән ӑңкєм пиа тӑта уты тўтщаң хир ёнтсум. Щитєм ипўш Чехословакияйн па Японияйн вәум вантупсэта тәтьясы. Щӑта ищи тӑта ӑңкєм ёнтум нӑмӑт вә, щит ўв вєрсӑэ, хән ма тәп сєма питсум. Щирн, щи намӑт ма нәптєм арат».
Зоя Лозямова Касум эвӑт хўвн Ёмвоша касӑс па 1997-мит о вўш эвӑт интум вәнты «Торум Маа» музейн рәпит, щив юхтыйты мира ўв хӑнты вәупсы оӑңӑн ай павӑт па айат ёх пурмӑс вєрты вәнтӑ. Ванкўты ўв па кәртӑтн, вошӑтн па хон пєлӑкн вєрийты кӑш хӑрӑтн па мирхотӑтн вәя. Иатн Швейцарияйн хәум апӑт вәс, щи мӑр ўв кӑт рнас ёнтты аємӑс. Тӑм вантупсыйн Зоя Никифоровна нәй сух эвӑт ёнтум сӑхӑ вантӑсэ. ўв лупӑс, хўвн вўы сух хурасуп сӑх ёнтты нумӑс тӑйс па хўв мӑр нәмӑсӑс, муй щирн вєрты, ән щит тәса ат тывӑс. Мос лупты, Мария Мерова па Зоя Лозямова «Народный мастер России» нєм тӑйӑңӑн. Щи имеңӑн вєрум пурмӑсӑт ар пўш мўң мўвевн, па хон пєлӑкн вантупсэт па якты-ариты хӑрӑт хущи мирӑтн вантсыйт. Тәса вєртут вєрты пӑты ын ар пўш мойупсэтн па ишӑкты нєпекӑтн мийясыйңӑн.
Реональда СУРЕЙСКАЯ
