Нефтеюганской район Лемпино кәртӑн йисӑң-нәптӑң хӑнты ими Глафира Кононовна Лебедева ар о ӑшколайн няврємӑт вәнтуман рәпитӑс па щит пӑта Заслуженной рәпатнек па Российской Федерация Ветеран труда нємңӑнӑн юкӑнтсы па арсыр мевӑ посӑтн катуптӑсы.
Ин Глафира Кононовна рўтьщуман вә па ўв вәупсы щира оӑңӑн тӑмӑщ айкеӑт вєрӑс:
– Ма вой-хў вепӑсӑты хӑннєхуятӑт хотн оров нємуп ай хӑнты кәртыенӑн 1935-мит он сєма питсум па айтєн иса щӑта щи єнумсум. Мўң кәртэв араттєн 10 хот тӑйс па кашӑң хоттє ёх хущи хәум муй веткєм хӑннєхә няврємӑт муй пирщамум хуятӑт пиа вәсӑт. Щи пурайн кәртӑң ёхўв шєңк яма хӑнты ясңен ыв кўтэн путрємӑсӑт па ищи мурта рўщ ясӑң пєа таӑссӑт. Вантэ, шуши мирўв вәупсы иса вўш эвӑт па хурасупа кєрӑс па кашӑң хӑнтыя тўңщирӑңа рўщ ясӑң вәйтты мосӑс. Мўң хә ёхўв вой-хў вепӑсӑсӑт па хў муй вәнтвой сухӑт муты щирн рўщӑта тыныты мосӑс. Щитӑт унтасн ӑнт, су, сӑккӑр, щӑшкӑн, пистон, сэя муй пушкан нё ыв эвӑтэа вўты рӑхӑс. Хән па, вантэ, хӑнтыўв рўщ ясӑңӑн ямашӑк путӑртсӑт, ывеа кашӑң пурайн кєншӑк тынєсты вәс. Щӑта Тундрино, Сытомино муй Сәрхан вошӑта яңхтэн ищиты тәп рўщ ясӑңӑн ыв кўтєн путрємӑсӑт. Мўң айат хә ёхўв ӑңӑ па Цинга юханңӑн эвӑт нєңӑт ывеа вўсӑт па щӑта вәты хӑнты хуятӑт пиа арсыр мой вєрӑт ищиты тәп рўщ ясӑң унтасн тәса эщӑтсӑт. Щиты щи айта иса рәт мир ясӑңа хут юрємӑты питсӑт. Щимӑщ вєр ӑнтә и хӑт мӑр вәс. Ар о мӑр мўң хӑнты ясңев па вәты-хоты щирўв юхи хӑщсӑт, вантэ, иса рўщӑт кўтн вәупсэв мӑнӑ.
– Глафира Кононовна, нын оров кәртӑн хущи, апа, рўщ хоттє хуятӑт ищи катра вәсӑт?
– Ӑнтә. Тәп и рўщ хоттє ёх вәс. Щит ищи Советской ащ вєрум пурайн нуви хон эвӑт хӑщум солдат хәя ўңтӑсӑс. ўв пиэа юхтум ёха, вантэ, нухы пєа мӑнсӑт. И рўщ ики Павел Никифорович Вторушин тәп мўң кәртэв хущи хӑщӑс па хӑнтэт иты, вепӑсӑты вєрӑта катӑсыйты, питӑс. Еша ӛхӑтшӑк щи хә Горной Суббота ай кәрта яңхӑс па щӑта нє тәс. Щиты мєт оӑңӑн рўщ хоттє хуятӑт мўң кәртэвӑн вәты-хоты питсӑт. Иса щи вўш эвӑт йиуп ащ эщӑтса па мўң кәртӑң хӑннєхуятўв ӑңӑ юхан епӑн вәты кәртӑң апкаитн сыр-сыр мосты єтутӑт па пурмӑсӑт әтты вўянтсӑт. Щи тӑхет вәнта ыв иса овӑң әхӑтн 100-кєм вєрста хўват яңхсӑт.
– Нӑң, апа, нәмэн Вуӑң аь пура вєрӑт?
– Ма тәп-тәп нәмєм, хуты ма ащєм ая вўсы. Щи пурайн мин ӑңкєм пиа мўң ай оров кәртэвн рәт ёхўв кўтн вәсўв па норма шәк вєрӑт ӑн вантыйсўв. Тӑмхӑт хӑннєхә хў вепӑс эвӑт юхӑт па плана мӑты хўӑт тумпийн хӑщум хўӑ кәртӑң ёхаа ӑкки ортӑэ, хӑэвӑт па кимит хуят кўрӑң вой павӑт па ищиты ўв хуятӑ апӑтӑэ. Щиты щи мўң Вуаң аь пурайн кўтэвӑн нётӑсман вәсўв. Ма ащєм Ленинградской фронт хущи аясӑс. Ӛхӑт 1944-мит он Сәрхан район военкомат эвӑт ӑңкєма айке юхтӑс, хуты ўв Эстония мўвн аь хӑрн парӑтсы.
– Глафира Кононовна, хән па нӑң ӑшколая вәнтыйты мӑнсӑн?
– 1945-мит он ма хуна юн вәсум. Еша ӛхӑтшӑк, 1947-мит он, тәп ӑшколая мӑнсум. Кашӑң вәнтӑты вєр мӑнєма кєн вәс, рўщ ясӑң, вантэ, авӑртӑңа мӑнӑс. Щӑта 1952-мит он арсыр ай колхосӑт вәна вєрты питсыйт па мўң Лемпино кәрта касӑсўв. Щи пурайн шєңк ар шәк вєр вантсўв. апӑтмит классєм юпийн ма Сәрхан вошн нивӑмит класс етшуптӑсум па Ёмвош педучилищайн еы вәнтыйсум. Ӛхӑт, 1959-мит он, ма Лемпино кәртєма юхӑтсум па айшӑк классӑта яңхты няврємӑт вәнтӑты питсум. Араттєн ӑшколайн 35 о рәпитсум. Щи тумпийн кәртӑң кәща нєңа вәсум па ин яртъяң о юн рўтьщӑум.
– Нӑң, апа, муты айке ӑшколайн рәпитты вєрӑт оӑңӑн тәты вєритӑн?
– Хән ма мєт оӑң пўш ӑшколая рәпитты юхӑтсум, щи пурайн мӑнєма нямит класс икмӑс. Щӑта ар хӑнты няврєм вәс. Щи оӑтн Лемпино кәртэвӑн, вантэ, веьщи йиуп хў вўты тӑхи пўншсы па ма вәнтӑты няврємам ӑңкиа-ащиа хуыева щӑта рәпата тӑйсӑт. Оӑң пурайн авӑртшӑк вәс па ӛхӑт кашӑң пух муй эви пиа и ясӑңа юхӑтсум. Нәмєм, ӑшколаевн урокӑт етшуптӑты юпийн мўң иса ияха ӑктӑщўв па вәнта пориӑты яңхўв па ар щирн юнтўв. Щӑта ма вәнтӑум няврємӑт, муй щирн вәнт хўват яңхты мос, ән ӑн әмӑтты па кәрта юхӑтты. Ин тӑмхӑт щи ай хуятӑт хуыева вәна йисӑт па Лемпино кәрта юхӑттєн, ма хущєма ўңємийӑт па айкеӑт вєрӑт, хутыса ыв вәупсы щира мӑнӑт. Щи тумпийн мўң ияха сыр-сыр якты-ариты хотӑт муй нєпек ўңтупсы тӑхет эщӑтсўв кашӑң емӑңхӑт ущхуя пориӑсўв. Мўң вещката па тўңщирӑңа няврємӑт тӑйсўв па вәнтӑсўв. Щи пӑта тӑмхӑт ыв ям хуятӑта йисӑт па еы арсыр мосты рәпатайт тәса вєрӑт. Ма авӑрт па шєңк әмӑщ вәупсы вәсум па щир мӑнєма ӑн мос.
Владимир НОСКИН