– Хән ма мєт оӑң пўш 1994-мит он округев радивая рәпитты юхӑтсум, щи пурайн Ямал мўв сӑранӑт ясӑңӑн путӑртты питсум. Щит, вантэ, ӑнтә щи сӑран ёхўв ясӑң, мӑта ёх Республика Коми хущи вәӑт. Щит иса па хурасуп диалект. Мосӑң, щи вєр пӑта итәх сӑран мир хӑннєхуятӑт, мӑта ёх юхи хӑщум оӑтн мўң Ямал мўвева юхӑтсӑт, ма эщӑтум радиопередачайам ӑн па хәӑнтсӑт. Хән па ыв ма путрупсєм уша ӑн вєрсӑт па тәп щиты ыв кўтєн лупсӑт: тӑм ӑнтә сӑран ими радива хўват путӑртӑ, тӑм иса па мир ясӑң. Ма рәт мир ёхамн шєңк сӑмӑңа тӑйты питсыюм. Щиты, хән ма сыр-сыр айкеӑт вєрсум, ыв мӑнєм иса тўңщирӑңа хәӑнтсӑт. Еша ӛхӑтшӑк ма Надым воша рәпатаем щирн китсыюм. Щӑта нємасыя вўы авӑты сӑран ёхн кӑншсыюм. Вантэ, ывеа әмӑщ вәс ма пиєма вәйтантыйты, арсыр мосты вєрӑт оӑңӑн путӑртты па йиуп айкеӑт хӑншты. 

– Тӑмхӑт нӑң айке кӑншмӑн рәпитӑн муй хӑншум киникайан оӑңӑн хурасӑң путӑр финно-угорской мирӑт писателята тӑйӑн?

– Ӑнтә. Ма рәпатаем щирн айке кӑншум па щи тумпийн, ясӑңӑн мӑыюм ки, щит айат ёх литератураев оӑңӑн па ямсыева путӑртум. Тӑмхӑт, вантэ, мўң арӑт-моньщӑт па йис путрӑт оӑңӑн тӑта сыр-сыр айкеӑт тәўв: муй щирн щитӑт хурасӑңа киникаита нух хӑншты рӑх, ән єнумты няврємӑтн сӑмӑңа ат тӑйсыйт па ямсыева ат ўңӑтсыйт. Ма хәс о мӑр вўы авӑты сӑран ёх кўтн иса арсыр ар йис путрӑт муйт тэыева ӑкӑтты щир тӑйсум. Тәп щи арам-моньщам иса нємуты тӑхия эщӑтты ӑн вєритум. И пєлӑк эвӑт мўң Ямал мўв сӑран ёхўв кўтн редактора вәты хӑннєхә ӑн тӑйўв. Кимит пєлӑк эвӑт сӑран ясңев советской ащ вәум пурайн тӑта ӑшколаитн муй училищаитн иса ӑн па вәнтыйса. Щит пӑта мўң, кәртӑтн єнмум няврємӑт, коми-ижемской путрупсы итәх ясңӑт иса юрємӑўв. Хән ма вўы тащӑтн айкеӑт радивая нух хӑншум, щи пурайн щимӑщ нумӑсн юхӑтыюм: тӑмӑщ хурамӑң па тащӑң сӑран мирєв ясӑң, муй щирн еы тәты па ӑн юрємӑты. Имуты он ма нємасыя итәх моньщам пиа Коми мўва Сыктывкар воша яңхсум па щӑта вўтьщийсум щитӑт газетаитн муй журнаӑтн єсӑты, ән ат ўңӑтсыйт па нух ат хӑншсыйт. Тәп щи сӑранӑтн ма ар о мӑр ияха ӑктум моньщам муй йис путӑрам уша павӑтты ӑн вєритсайт. ыв мӑнєма щиты лупсӑт, хуты тӑм ясңе иса юврая мӑн па щит пӑта нємуты нєпека хӑншты ӑн вєритӑт. «Нӑң, – лупӑт, – сырыя щи йис путрӑт па арӑт рўщ ясӑңа ямсыева нух тулмащтӑн па щӑта мўң веьщи Коми мўв журналӑт хущи нӑң айкеӑн хӑншты питўв». Щит пӑта ма ыв хущеа муты хӑншты щир иса ӑн тӑйум. 

– Мария Ивановна, нӑң щирєнӑн, коми-ижемской ясӑңӑн щитӑт тӑта  хӑншты, апа, вєритӑн?

– Вєритум щи. Тәп тўңщирӑңа па хурасӑңа редактор хӑннєхә тӑкы  моньщ муй па ар ищипа яма ӑн тыв. Вантэ, кашӑң атэт хуят тәрум эвӑт мутыйн ищипа мӑы: ма моньщ яма хӑншты ӑн  вєритум, атма – ӑн ӑңхаум. Щӑха арсыр хӑннєхуятӑт ма моньщам ямсыева ўңӑтӑт па вевтама хӑншум путӑр пӑта  мӑнєма пәмащипа хән лупӑт. Щит пӑта щи эваса моньщам вєрты ӑн ӑңхаум. 

– Нӑң муты путрӑт сӑран мир оӑңӑн, апа, коми-ижемской ясӑңӑн хӑншӑн?

– Хӑншум щи. Тәп атэт щирн эщӑтум киника ӑн тӑйум. Ма нємасыя щимӑщ хурамӑң «Микул Вань» нємуп путӑр хӑншсум, хута кашӑң ўңӑтты хӑннєхә уша павӑтты вєрит, муй щирн и сӑран ики аь епийн ар няврємӑң хотн сєма питӑс, єнмӑс, вой-хў вепӑсӑс, няврєма име пиа єнмӑтӑс, хотӑң войт тӑйс па иса вәупсы хўватн шєңк ар рәпитӑс. Щит, вантэ, кашӑң щи пурайн сєма питум хӑннєхуятӑт вәты-хоты щирӑт. Тәп щи путрєм хущи ма ӑңхасум лупты айат ёхўва, муйсӑр вещкат па каркам хуятӑт тӑм увӑс мўвевн сырыя вәсӑт па ыв унтасэн тӑмхӑт мўң хуыева яма тӑм нуви  тәрум ипийн вәўв. «Микул Вань» повесть ма сырыя коми-ижемской ясӑңӑн хӑншсєм. Ӛхӑт рўщ ясӑңа тулмащтӑсєм па щи юпийн веьщи Сыктывкар вошн вәты сӑранӑтн ыв ясңеа вєрсы па арсыр журналӑт хущи нух хӑншсы. Щи тумпийн вєритум ямсыева лупты, муй щирн мўң, Ямал мўв сӑранӑт, атэт щирн мӑнты ясңӑңа йисўв. Вантэ, йис пурайт вўш эвӑт иса хӑнтэт па юрнӑт кўтн вәўв, ищиты вўэт авӑўв, хў па вой вепӑсӑўв па шєңк ар щи мирңӑн культурайт па ясңӑт эвӑт вўсўв. Итәх айке вўты щосн ма пирщамум ёх эвӑт йис арӑт нух хӑншум. ыв, ма щирємн, иса юрн ёх арсувӑт хурасн сащӑт. Ху вепӑс вєрӑт, нух хӑнштємн, хӑнты щирн мӑнӑт. Тӑм йисн коми-ижемской ясӑң, ма щирємн, шєңк яма тәп Ямал мўвн вәты вўы авӑты сӑранӑт тӑйӑт. 

– Мария Ивановна, муйсӑр ўңтупсы нӑң тӑм финно-угорской мир писательт вәйтантупсыйн эщӑтты ӑңхасӑн?

– Ма тӑта щимӑщ доклад вєрты нумӑс тӑйсум, хута путӑртум, муй щирн юхи хӑщум оӑтн айат ёхўв пӑта арсыр мосты киникайт хӑншты рӑх. Щӑта щи тумпийн финно-угорской мир хуятӑт эвӑт иньщӑсты вўтьщийсум, муй щирн па хута мӑнєма сӑран ёхўв  ижемской ясӑңӑн йис арӑт муй моньщӑт хӑншты рӑх. Ма шєңк ӑңхаум, ән мўң әмӑщ ясңев еы тӑм нуви тәрум ипийн ат сащӑс па айат ёхўвн сӑмӑңа ат тӑйсы. 

– Нӑң щирєнӑн, тӑмӑщ финно-угорской мир писателят вәйтантупсэт мос вєрты?

– Ма нәмӑстємн, ыв щит пӑта мосӑт, хуты мўң тӑта арсыр ясңев ювра вєрӑт тўңматты вєритўв. Щӑта айат ёхўва хӑншты киникайт оӑңӑн путӑртўв па вєритты кємн, и нумӑс пунман, сыр-сыр емӑңхӑтӑт финно-угорской мирӑт пӑта еы эщӑтўв.

 

 

 

Владимир 

Енов

Хурн: М.И. Ёлтышева