– Наталья Владимировна, муйсӑр вәнтӑты тӑхи нӑң етшуптӑсӑн па мӑта рәт ёх эвӑт вәӑн?

– Ма Тюмень вошн культура институт музеевед щирн етшуптӑсум па тӑта 22 о мӑр йис пурмӑсӑт шавиты хот кәща нєңа рәпитум. Ма рәт ёхам иса Ангатшуповӑт рәт эвӑт вәӑт. Щатщащєм ики Семён  Прокопьевич Ангатшупов вәты-хоты щирӑн вой-хў вепӑсӑс. ўв араттєн 14 няврєм тӑйс. Советской лащ юхтум пурайн пуха па эвиа арсыр тӑхетн вәнтыйсӑт па хуыева нєпекӑңа йисӑт па ям  рәпатайт тӑйсӑт. Кӑт вән пухңӑн вой вўты хуятңӑна рәпитсӑңӑн, хәмит Данил Семёнович пухӑ няврємӑт вәнтӑты хәя вәс па йиуп алфавит Ас хӑнтэт пӑта эщӑтӑс. Нямит пухӑ Георгий Семёнович Ёмвошн  кооперативной училище етшуптӑс па Шӑншвош кәртэв апкайн   рәпитӑс. Тӑм этнографической музей хотэв 1942-мит он колхос  ёхўвн апка щирн омӑссы па тӑта ая мӑнты епийн ма акєм ики тынєсты хәя вәс. Ӛхӑт ня акиам Вуаң аь хӑрн ӑнтәма щи йисӑт. Ангатшуповӑт рәт ёх сырыя шєңк ар хӑннєхә тӑйс, щи хуятӑт эвӑт няврєм вәнтӑты па культура рәпатнекӑт тывсӑт.  

– Нын кәртӑн па муй пӑта Шӑншвош нємн мӑсы?

– Ин Шӑншвош кәртэв Шеркалы нєм тӑй. «Шоркар» – щит сӑран мир ясӑң, хӑнты щира ки кєрӑтты, щит «Вәнт кәрт». Мўң хӑнтыўв кўтн  кәртэв ищипа Шӑншвоша нємӑтэв. Щит, ма щирємн, шєңк йис нєм. Мєт оӑңӑн тўңщирӑңа Ас кўтўп эвӑт вантты ки питӑн, щит яма  шиваӑэн, хуты мўң кәртэв вән сӑңхум шӑнш хущи омӑс. Щит пӑта ўве ищиты Шӑншвоша аьщӑты рӑх. Щӑта щимӑщ йис путӑр хӑнтэт  кўтн вә: хән Тәрум ащи ўв мойпӑр пухӑ тәрум хӑр эвӑт и єсӑс, ўв шӑнш хурасӑ вән сӑңхума питӑс па щит пӑта мўң кәртэв еша ӛхӑт  хӑнтэтн Шӑншвош нємн щи мӑсы. Мўң шуши ёхўв ин тӑмхӑт вәнта євӑӑт па щиты путӑртӑт, хуты вәты-хоты щирн эвет муй имет  пух шӑнш мухты вўншты ӑн вєритӑт. Щи тумпийн мўң кўтўп Ас  мўвевн шєңк ар емӑң тӑхи вә.

– Наталья Владимировна, хән па муйсӑр хуятн нын этнографической  музей хотн пўншсы па муй щирн арсыр хӑнты мир йис пурмӑсӑт тыв питты питсӑт?  

– Мєт оӑңӑн музей иса ӑн тӑйсўв. Хӑнты мирєв арсыр йис пурмӑсӑт  Шӑншвош кўтўп ӑшколаев хот йитн ияха ӑкӑтсўв. Мўң хущева няврємӑт биологияя вәнтумӑн сыры оӑтн Тамара Васильевна Диодорова рәпитӑс. Ӛхӑт 1980-мит оӑтн ўв ӛрӑ-нумӑса унтасн  тӑмӑщ йис пурмӑсӑт ияха арсыр тӑхет эвӑт ӑкӑтты питсыйт, ән хӑнты хуятӑт вәупсы щирӑт оӑңӑн сыр-сыр тыв юхтыйты мойң хӑннєхуятӑт епийн айке вєрты. Тамара Васильевна ӑшколайн вәнтыйты эвет хӑнты ернасӑт ёнтты, арсыр тўрлопсӑт муй сӑк эвӑт кӑртум ай пурмӑсыет вєрты вәнтӑс. Итәх утӑт щитӑт эвӑт щи пурайн веьщи эщӑтум музей хот йитєв хущи хӑщсӑт. Мўң нарӑсъюхӑн юнтты па хӑнты арӑт ариты хәев Андрей Александрович Ангатшупов якты-ариты хот ёха пиа 1970-мит оӑтн арсыр вошӑтн Советской Союз хўватн яңхӑс па кашӑң тӑхийн ыв хура нух вўсыйт. Ияха ӑкмум хурӑт ищиты мўң ӑшколаев йис пурмӑсӑт ӑкӑтты хот йита ыв мӑсӑт. Иса щи вўшӑт эвӑт Тамара Васильевна  Диодорова музей хот пўншты нумӑсн юхӑтсы. Щит пӑта ўв мєт оӑңӑн Шӑншвош ӑшколаев ыпийн музей юкана эщӑтум хот йит вєрӑс, хута шуши мир хӑннєхуятӑт сыр-сыр хӑнты пурмӑсӑт тәты щир тӑйсӑт. Ай тӑхет потты тыӑщн 1982-мит он тӑм катра апка  хотэв ыпийн Шӑншвош кәртэв этнографической музей хот пўншсы. Тамара Васильевна Диодорова щӑта оӑң кәща нєңа вәс. Щимӑщ  вуаң рәпатай пӑта тыӑщ вухӑн хән сухуптӑсы, вантэ, общественной щирн тәп щи йис пурмӑсӑт шавиты хот ўв тӑйсӑэ. Щиты иса 1982-мит о вўш эвӑт па иса 1992-мит о вўш вәнта этнографической  музей хотэв кәртӑң мирєв нётупсы унтасн вәс па рәпитӑс. Галина Ивановна Трибус, Мария Герасимовна Зверева, Анна Тимофеевна Алексеева шєңк сӑмӑңа нётсӑт па кашӑң вєр тӑта вещката па иса тыны-пєы мўң шуши ёхўв пӑта эщӑтсӑт. Тӑмӑщ музей хот тӑта вєрты оӑңӑн хӑнты мир хурӑт хӑншты хә Митрофан Алексеевич Тебетев нумӑс вєрӑс. ўв Лохтоткурт эвӑт тыв катрая ювум упас тәс па тӑм йис пурмӑсӑт шавиты хотэв єпн омӑссӑэ. Щи тумпийн итәх хӑншум хура ищиты мўңева мойӑсэ па ин тӑта щитӑт вантты вєритӑты. 

– Муйсӑр хӑнты мир йис пурмӑсӑт оӑңӑн нӑң путӑртты вєритӑн?

– Ар пєлӑк йис пурмӑсӑт мўң музей хотэвн Лохтоткурт эвӑт щи вәӑт. Тӑта шиваӑты рӑх: пит авӑты хоуп, мӑта ут иса йис щирн пән сухум эвӑт сєвмӑн вә; хәты пән, мӑта вепӑсн тәп катра Ас хущи хў вепӑсӑсӑт; хәты пәнӑт пӑта вєрум сыр-сыр кевӑт па тӑта тӑйўв; и кев хущи хәъюх хӑнши хурас вєрман вә, щи ут путӑр мўңева, хуты тӑм хәты пән кев хўн шєңк сӑмӑңа тӑйсы. Мўң хущева вәты йис пурмӑсӑт – щит иса хў па вой вепӑсӑт. Щитӑт унтасн хӑнты хуятўв катра пурайн вәупсы щира эщӑтсӑт: Ас эвӑт хў мущӑтсӑт, вәнтӑтн арсыр войт павӑтсӑт. Тӑта 18-мит нәпӑт вўш эвӑт  йис пура пушкан тӑйўв, ўв єпӑн сєля муй нё шавиты хушапӑт. Щи пушканэвн ма щатщащєм ики Семён Прокопьевич Ангатшупов 1960-мит оӑт вўш вәнта иса вепӑсумӑн яңхӑс. Советской власть пурайн арсыр йиуп пушкан єтӑс, ўвеа па, тӑңха, ямшӑк вой веты щирн тӑм пушканӑ вәс. Тӑта Митрофан Алексеевич Тебетев шәңӑт хӑншум хурӑт вәӑт. Тӑм он ўвеа ән 90 о вәс. Щи ики шєңк хурасӑңа уңӑтуп як хурасӑт хӑншӑс па вєра ӑңхӑс хӑнты мир вәупсы щирӑт арсыр нєпек хурӑтн аьты. 

– Наталья Владимировна, муйсӑр хӑннєхуятӑт нын йис пурмӑсӑт шавиты хотӑна яңхӑт?

– Мўң музей хотэва ар пєлӑк ӑшколайн вәнтыйты няврємӑт юхтыйӑт. Айат ёхўва хӑнты мир йис культура вєрӑт шєңк әмщӑт. Тӑта мосванӑн Нягань вош эвӑт ӑшколайн вәнтыйты пухӑт па эвет тӑта вәсӑт. ыв шєңк яма йис пурмасӑт оӑңӑн вєрум айкеам хәӑнтсӑт па кўтн-кўтн иньщӑссӑт, муй пӑта тӑм муй тум пурмӑс мосӑс па хуты ыв катра пурайн вєрсыйт. Ма щирємн, тӑмӑщ музей хотӑт унтасн мўң хӑнты мирєв культура вєрӑт яма тӑйты питыйт.

Владимир Енов