– Николай Петрович, нын ӑшколайн оӑңӑн мӑтты айке вєра?

– Сырыя ма вўтьщӑум лупты, хуты тӑм он мўң Шӑншвош кәрт кўтуп ӑшколаев 125-мит о емӑңхӑтӑ постӑты пит. Щит пӑта йис пура нєпекӑт вәйтсўв, хута хӑншман, муй щирн Шӑншвошн 1889-мит он мєт оӑң няврємӑт вәнтӑты хот пўншсы. Щи пурайн рўщ тәрум хот ыпийн ӑшкола вєрсы. Ӛхӑт тащӑң ёх, Новицкой рәт эвӑт, атэт щирн арсыр нётупсэт няврємӑт еы вәнтыйты пӑта эщӑтсӑт. Советской ащ юхтум щосн хәмит классӑң ӑшколаев апӑтмит классӑңа вєрса. Щи арӑт класс щирн ўв иса 1954-мит о вўш вәнты  рәпитӑс. Щӑта кўтуп ӑшколая район кәщаитн эщӑтсы па еша вә национальной ӑшкола щирн рәпитты питӑс. Тәп тӑта мосванӑн, апӑткєм о юхы, шуши мир няврєм мўң хущева иса шима йис па щит пӑта ин ӑ кўтуп ӑшкола-интерната ўңтӑсты питсўв. Ёмвош округевн, вантэ, Увӑс мирӑт департамент лӑп тәхӑрсы па арсыр тӑхет, мӑта утӑт шуши ёхўв пиа рәпитсӑт ищиты йиуп кәщаитн нух  вўсыйт. Мўң ӑшколаев иса 1996-мит о вўш эвӑт шуши мирӑт ясӑң па культура нух аумты щира рәпитӑс. Ин щимӑщ рәпатаев иса етшуптӑсэв. Юхи хӑщум оӑтн хӑнты вәупсы щирӑт вәйтты хӑннєхуятӑт иса пенсияя рўтьщӑты мӑнӑт. Щи щирн шуши мир вәты-хоты вєрӑта няврємӑт вәнтӑты тӑта ӑн вєритўв. Галина Ивановна Трибус ищи рўтьщӑты мӑнӑс па ин сӑк эвӑт арсыр пурмасыет вєрты хӑннєхә тӑта па ӑн тӑйўв, ән ўв айат эвет ищиты сӑк кӑрӑтты еы ат вәнтӑс.   

ўв тумпен ӑшколаев хущи Мария Герасимовна Зверева рәпит па хӑнты пурмасӑт ёнтты эвет вәнтӑ. Щи нєңев рўтьщӑты ки мӑн, щит нємуты хӑннєхә тӑта мўң няврємўв еы шуши мир ёнтӑсты па вєрӑтты вєрӑта вәнтӑты па ӑн пит. ын ияха тӑм ӑшколаевн пунӑң сух, тунты па сӑк пиа рәпитты айат эвет ямсыева хущсӑт. Щит пӑта ӛхӑт мўң няврємўв вєрум пурмӑсыет округев арсыр вантупсэтн вәсӑт па сыр-сыр тӑхетн хуятӑтн ишӑксыйт. Мария Герасимовна «Сутумие» нємуп айат ёх якты-ариты хот эщӑтӑс па щи няврєма пиа округев арсыр ай кәртӑтн па вән вошӑтн вәс па сыр-сыр хурамӑң якты хӑрӑт арсыр мирӑт епийн вантӑс. Щи тумпийн ыв Венгрия, Болгария па Югославия хон пєлкӑта па яңхсӑт. Хән Ёмвошн Увӑс мирӑт департамент рәпитӑс, щи оӑтн мўң ӑшколаевн «Нюрмӑт» нємпи няврємӑт рўтьщӑты тӑхи кәртэв єпн омӑссўв. Щӑта мўң арсыр шуши ёхўв емӑңхӑтӑт вәнтӑты няврємўв па кәртӑң ёхўв пиа кашӑң пурайн эщӑтўв. 

– Муйсӑр емӑңхӑтӑт нын «Нюрмӑт» хущи эщӑтӑты?

– Тӑм ўңӑн мўң ай хопӑң кӑсупсы кәртӑң хуятўв кўтн вєрсўв.  Сырыя хоп ӑн тӑйсўв па кӑсты вєрэв епийн сохӑ эвӑт ай хопиет эщӑтсўв. Щи кӑсупсэт мӑнум юпийн кәща ёхўвн Сәрхан район эвӑт ямсыева вєрум ня юрн хопн әтсыюв. Па пўш щи щирн мўң ямашӑк кӑсты вєритўв. «Нюрмӑт» нємуп рўтьщӑты тӑхевн «Юнеско» эвӑт вәты мойң хуятӑт Индия, Франция па арсыр хон пєлкӑт ищиты юхтыйӑт. Щи тӑхийн ӑшколайн вәнтыйты пухӑт хў па вой вепӑсӑты вєрӑта нємасыя вәнтӑўв. Кашӑң ўң мӑр няврємўв щӑта рўтьщӑӑт. Манстӑр районӑн вәнтыйты айат ёх ищиты ивєвн тӑм тӑхев хущи хў па вой вепӑс вєрӑта вәнтӑўв. Щимӑщ ям па хурамӑң шуши мир няврємӑт пӑта эщӑтум рўтьщӑты тӑхи мўң ӑшколаев унтасн еы вә па рәпит. 

– Николай Петрович, сырыя нӑң лупсӑн, хуты «Султумие» нємпи якты-ариты хот ӑшколайн тӑйӑты. Муй арат няврєм иса щив яңхӑ па муйсӑр тӑхетн ыв хӑнты арӑт ариӑт па якӑт якӑт?

– Ма ин щи оӑңӑн путӑртты вўтьщӑум: кашӑң о мӑр шуши мир няврєм иса шима йи. Тӑм хӑщум он яң эви Мария Герасимовна хущи яңхӑ па сыр-сыр якты-ариты хотӑт кәртӑң ёхўв епийн аьӑт. Галина Ивановна Трибус щи пурайн мутыйн иса ывеа нёт. Тӑм якты-ариты муй ёш пурмӑсӑт эщӑтты вєрӑт мўң хущева ин тӑмхӑт вәнта вәӑт па еы ищиты щитӑт тӑйты питўв. Тәп хӑнты мир рәт ясӑң вәнтӑты щирӑт шєңк авӑртӑңа йисӑт. Катра, вантэ, урокӑт щирн ясӑң муй путрупсы вєрӑт нємасыя вәнтӑсўв. Тӑм йисн национальной ӑшколая ӑн ўңтӑсўв па щит пӑта хӑнты ясӑңа  миюм щосӑт кәщаитн нух вўсыйт. Щит пӑта факультатив щирн нивӑмит о мӑр рәт ясңев вәнтӑты щир тәп тӑйўв. Итәх няврємӑт шєңк хӑнты ясңе пєа сӑмӑңӑт па щит пӑта кашӑң о арсыр районӑң муй округӑң кӑсупсэта яңхӑт па пурайн нух питӑт. Рәт ясӑңа факультатив щирн мўң пухўв па эвиўв Вера Кимовна Резщикова ар о мӑр вәнтӑ. Ма щирємн, муй хӑнты ясӑң, муй арсыр хурамӑң шуши мир культураев щирӑт, муй иты вєритсўв, щиты щи ин тӑмхӑт вәнта еы айтыева тәсўв па айат ёхўв вәнтӑсўв. 

Тӑм йисн мўң ӑшколаев хущи тәп 108 няврєм вәнтый. Сырыя 1998-мит он 338 пух па эви тӑта вәнтуман тӑйсўв.  

 

Владимир НОСКИН