Лемпино кәртӑн Нефтеюганской районӑн йисӑңа-нәптӑңа ювўм рўщ ики пиа вәйтан-тыйсум па путрємӑсум, хуты ўв вәты-хоты щирӑн хў вепӑсуман вәс. Тӑм вәнат хә ин рўтьщӑ па вәупсы хўватн яма рәпитма пӑта «Ветеран труда» мев посн мӑсы. – Борис Гаврилович, нын иса щи кәртӑн хоттє ёхан пиа вәсты?
– Ӑнтә. Мўң сырыя Няша ай кәртыена касӑсўв. Еша ӛхӑтшӑк Сахали нємуп кәртӑн вәсўв. Щӑта ащевн Сатрино кәрта тәсыюв. Щи пурайн Пойк юханэн шєңк ар хў тӑйс. Ащев, вантэ, хў юпийн щив щи юхтӑс. Мўң ӑңхасўв муй ӑн ӑңхасўв па ищипа ўв юпен хуыева мӑнсўв. Ма хәум вән яй па кӑт упєңӑн тӑйсум. Катра Сатрино ай кәртыенӑн нямит классӑң ӑшкола рәпитӑс. Ма щи тӑхийн някєм о вәнтыйсум. Вәнтыйты вєрєм шєңк авӑртӑңа мӑнӑс, ӑшколаем вущкӑсєм па хӑнтэт пиа хў вепӑсӑты сонтумӑсум. Щит, апа, 1949-мит о щи пурайн вәс. Ин, вантэ, тўңщирӑңа ищипа ӑн нәмєм щи катра вєрӑт.
– Нӑң ащен па вәншӑк яйңаӑн, апа, Вуаң ая аясты яңхсӑт?
– Ащєм шєңк ар хў щи оӑтн вепӑсӑс па щит пӑта нємасыя Сәрхан район кәщаитн юн хӑйсы, ән тӑта па мӑтты хӑннєхә аь сорашӑк сухӑнтты ат нётӑс. Вєритум тәп щи оӑңӑн лупты, хуты 1924-мит муй 1925-мит оӑтн сєма питум вән яйңӑам аь хӑра тәсыйңӑн. Ӛхӑт хўв муй ван кўт ын аяссӑңӑн па мўң ӑңкева-ащева кӑт айкеӑң нєпек юхтӑс, мӑта тӑхийн ыв парӑтсыйңӑн. Ма эвӑтєма еша вәншӑк хәмит яем ики ӑ щиты армияя служитты тәтьясы. Ма па иса нємуты тӑхия ӑн яңхсум.
– Борис Гаврилович, Вуаң аь мӑнум мӑр нын хущана, ай кәртӑтн хӑннєхуятӑт, апа, ищиты єы ӑнтәма йисӑт?
– Мўң хущева ищи норма пура вәс. Тәп тӑта хў па вәнтвой тўңщирӑңа вепӑсӑты хуятӑт єы ӑн омӑссӑт. Ащєм па юн хӑщум яем ямкєм ар хў планӑта мӑсӑт па мўң ищиты хўые унтасн вәсўв-хосўв. Щи вєр тумпийн государствая миюм хў юкана ын китумтӑк талонӑтн мийясыйт. Щимӑщ нєпекӑт унтасн мис вуйн, сӑккӑрн, ӑнтӑн муй шайн па ыптӑң шарн иса апка эвӑт кашӑң пурайн мӑсыйт. Шєңк ар хуты ӑн вәс па хән хәткєм тыӑщ нємуты ӑн вўӑн, щи кўтн ар ям єтут ияха ӑкмӑ. Щит пӑта норма вәум пурайн мўң хущева вепӑсӑты ёхўв, ма щирємн, щимӑщ вуаң нўша иса ӑн вантсӑт.
– Муйсӑр хў нын кашӑң о мӑр тӑта вепӑсӑсты?
– Мўң тӑта араттєн ор хў тәп вепӑсӑсўв. Ас хўые, вантэ, мўң ай юханўва ӑн ўңӑ. Тӑта вепӑс щирн сортӑт, мевтэт, ай мевтэт, евӑт, ӑрӑт, пӑннєңӑт, тўв хўӑт па щапӑрӑт мущӑтыйсўв. Аса мўң иса ӑн па яңхсўв па тәп тӑта, и тӑхийн, вепӑсӑсўв.
– Борис Гаврилович, апа, вєритӑн лупты щи оӑңӑн. Муй щирн ӑшколайн вәнтыйсӑн па муй пӑта еы вәнтӑты вєрэн вўщкӑсэн?
– Ма сырыя щи путӑртсум, хуты вевтама ӑшколайн вәнтыйсум па щит пӑта нямит классєм хуна ӑн етшуптӑсєм па рәпитты мӑнсум. Мєт оӑң пўш ма хӑнтэт пиа тухӑты яңхсум. Сатрино кәртӑн щи пураитн ям ар хӑнты хоттє хуятӑт вәсӑт.
– ыв щи оӑтн, апа, рўщ ясӑңӑн иса ӑн хошсӑт путӑртты?
– Ӑнтә. Щи вўш эвӑт ыв иса сыстама рўщ ясӑңӑн ыв кўтєн путрємӑсӑт. Оӑң вепӑсєм пурайн мўң шєңк ар хў катӑсўв. Етна пєлка мущӑтум хўўв хў вўты еңк хота Сытомино кәрта хӑнтыўвн тәсыйт па щив мӑсыйт. Ӛхӑт щи тӑхи эвӑт Сәрхан вош рыбозавода ямсыева потум хўӑт яң муй ветхущъяңкєм овӑң әхӑтн ям хўв тасыйт. ўң пурайн ай тўтӑң хопн юх эвӑт вєрум ашкопӑт тәыйт па ыв ыпиа тӑаңтєн Сытомино еңк хот хущи ияха ӑкмум хўн лӑп пуныйт па ищиты Сәрхана таыйт, ән щӑта арсыр хўӑң консерва хушапӑт эщӑтты рӑхӑс.
– Тӑта нын хущана хў вўты тӑхи вәс муй ӑнтә?
– Някєм километра вўшн мўң Лемпино кәртэв эвӑт нємасыя вєрум хў вўты тӑхи вәс. Тәп ўв ищипа Сытомино кәрта хӑншмӑн тӑйсы. Щӑта муй арӑт хў вепӑсн мущӑтўв, иса щив, сыр-сыр планӑт тєкнуптуман, мӑўв. Хў вепӑсӑты пӑта мўң иєм тыӑщ мӑр вєритсўв хәтъяң муй апӑтъяңкєм шойт вух хоумтты. Щи пурайн щи вухӑт тын тӑйсӑт па мўң арсыр пурмӑс муй єтут иса әтсўв. Ӛхӑт, 1991-мит он пенсияя мӑнмємн, ма сотхәс шойт арат вухн государства эвӑт мӑты питсыюм. Щит, ма щирємн, ям рўтьщӑты вух вәс. Айн-айн щи вухӑт иса ин тӑмхӑт вәнта шєңк тыны йисӑт.
– Борис Гаврилович, тӑмхӑт хў вепӑсӑты вєр унтасн яма вәты-хоты рӑх муй ӑнтә?
– Ма нәмӑстємн, рӑх щи. Мӑта кәрта ӑн юхӑтӑн, хә хуятӑт нӑңєна щиты лупӑт, хуты нємуты рәпата иса тӑм йисн ӑн тӑйӑт. Ямсыева ки ыв пєэа вантты питӑн, итәх ёх йиўп хотӑт ывеа омӑсӑт, тынӑң па хон пєлӑк машинайт муй хоп сєвӑс моторӑт әтӑт. Щит иса хў вепӑсӑты па е тыныты вєр унтасн. Щит пӑта тӑмхӑт сӑмӑңашӑк хў ки вепӑсӑӑн, щит вєра яма па тўңщирӑңа вәты вєритӑн.
– Нын кәртӑн хущи па айат ёх, апа, вепӑсӑӑт?
– Вепӑсӑӑт щи. Тӑта хў вўты тӑхи вә. Щӑта рўщ ики вепӑсӑты хуятӑт эвӑт нємасыя ор муй юхан хў әт. ўв тумпен Пойковской вошн па хў әтты тӑхи рәпит. Итәх ёх иса щив хў тыныты тӑта яңхӑт. Вантэ, щӑта еша тынӑңашӑк хў мӑты рӑх.
– Юхи хӑщум оӑтн нӑң вепӑсӑӑн муй иса вепӑс вєр хӑйсэн?
– Ма тәп тӑта мосванӑн хў вепӑса яңхты ӑн питсум. Ӛрєм-щомєм хуӑты питӑс па кимит пєлӑк эвӑт мәшитум.
– Нын кәртӑнӑн, апа, «Хў вепӑсӑты ёх емӑңхӑтӑт» кәртӑң хӑннєхуятӑтн пориӑыйт?
– Кашӑң ўңӑн вәщ тыӑщ яңмит муй ихущъяңмит хӑтӑн иса щи пориӑыйт. Шєңк ар хуят щи пурайн ияха ӑкмӑ. Мўң, пирщамум ёх, ищиты хў єты муй хошум йиңк яньщты па путрємӑты щив яңхўв. Щӑта емӑңхӑт пӑта вєрум якты-ариты хот вантўв. Ма щирємн, мўң вещката па сӑмӑңа хў вепӑсӑсўв па яма вәсўв!
– Пәмащипа нӑңена, Борис Гаврилович! Тӑаң ёш па тӑаң кўр нӑңена!
Владимир
Енов
Борис Гаврилович Саламатин ар няврємӑң хоттє хуятӑт хущи 1935-мит он Сытомино кәртӑн Сәрхан районӑн сєма питӑс. Аще хў па вой вепӑсӑс па В.И. Ленин нємуп колхоза ёша пӑвтум хўӑт муй вәнтвой сухӑт мӑс. Сытомино хущи мєт оӑңӑн шєңк шим павӑрт хот вәс. Ӛхӑт,
хән Россия мўв эвӑт арсыр тащӑңа вәум хуятӑт
ӛрн щив китсыйт, ыв ар йиуп кӑт йитпи хотӑт
щӑта омӑссӑт.