– Зоя Павловна, щи йис эвӑт мӑнєма мӑтты айке вєритӑн вєрты?

– Мўң хоттє ёхўв кўтн ма яртъяңмит няврєма вәсум. Яма нәмєм, хуты кӑт яюм ая нухы пєы тәсыйт. Ащєм щи пурайн «Путь  Ленина» нємуп колхос хущи иса хў планӑт тєкнуптуман рәпитӑс, воя,  вантэ, па яңхӑс. Соткәртӑн мисӑт па овӑт тӑйсыйт. Шєңк ар рәпитум хӑннєхә общежития щирн вєрум вән хотн вәсӑт. апка па тӑйсўв. Шушия вәты хӑннєхуятўв эвӑт веткєм хоттє ёх тәп щӑта  вепӑсӑсӑт. Колхос кәщаита арсыр рўщӑт рәпитсӑт. И хуят ки нух  вўы, па ўв юканӑа па хӑннєхә кәщая павӑты. аь тывум ўңӑн  шєңк вән йиңк юхтӑс па мўң вәты хотўв, мис па ов тӑйты хотӑт муйт иса хуыева йиңкӑн вўсыйт. Щит пӑта мўң Вещор кәрта  касӑсўв. Щӑта щи щосн тәп кӑт хў вепӑсӑты ёх вәты хотлєңкеңӑн  омӑссӑңӑн. Щи кәртые, вантэ, йиңкӑн ӑн вўсы, ўв еша нәмӑншӑк мўң  кәртэв эвӑт нохӑръюхӑт єнумты рєп пӑ тӑхийн омсӑс.  Щикӑнща мисӑт, овӑт па ыв пиэа рәпитты хуятӑт араттєн щив  еы вәты-хоты щирн касуптӑсыйт. Юхи хӑщум мисӑт, ма   щирємн, Понавӑт кәрта щи пурайн щи тәсыйт. 

– Зоя Павловна, нӑң ая тўвум яйңӑӑн оӑңӑн еша путӑрта-сӑр? 

– Яйңӑам китумтӑк аяссӑңӑн. Ин тәп ыв хурңӑӑн хӑщсӑңӑн па щи. Пищмайа щи хўват кўт эвӑт хуыева вәтшӑсўв. Ӑңкєм-ащєм щи аь вєрӑт оӑңӑн мӑнєма ӑн путӑртсӑңӑн, ма ищи щи пурайн ай  вәсум па щи аясум вєрӑт эвӑт нємуты тўңщирӑңа ӑн вәйтсум. Ащєм иса хў па вой вепӑсуман вәс па 1945-мит он ӑнтәма йис. Щи  пурайн мўң хот войт тӑйсўв па щит пӑта ӑшколая вәнтыйты  мӑнты па ӑн вєритсум. Кӑт пәсты мис па ошӑт пиа, вантэ, рәпата вєра ар мӑнєма питӑс. овӑт сырыя па щикўш тӑйсўв па ыв аь вєрӑт пӑта хуыева нухы пєы тәсыйт. Муртӑң овӑт колхос хущи вәсӑт па щитӑт унтасн тӑ пурайн турн юхи щи тасўв. Итәх оӑтн турнӑн ӑн тӑрумыюв па хӑш эвӑт щещкар щи нюхӑрўв па хотӑң войўв апӑтўв. Щи оӑтн хә ёхўв Соткәрт муй охтоткәрт эвӑт хуыева аясты тәсыйт. Кашӑң рәпата колхосн муй юн иса иметн, няврємӑтн муй пирщамум хуятӑтн вєрсы. Кӑртәпка хӑрӑт па омӑссўв, тәп шєңк шимӑ щимӑщ єтут ӑкӑтсўв. Хўые унтасн айта щи вәсўв.       

– Хән па нӑң ӑшколая вәнтыйты мӑнсӑн?

– Щит тәп 1943-мит он ма мєт оӑңмит класса ӑшколая вәнтыйты  мӑнсум. Шӑншвош кәртӑн интернӑтн вәсум. Нәмєм, хуты тўңщирӑңа әмӑтты сух ӑн тӑйсўв, єтутэв ищи нўшая вәс. Оӑңмит хот йитн пухӑт па кимит утн эвет вәсӑт. Щӑта щи ӑшколая яңхсўв па перемена пурайн кӑртәпкайн апӑтсыюв па щи. Тӑта ма нямит класс  етшуптӑсум па еы Быстрой кәртӑн иса хәтмит класс вәнты вәнтыйсум. Щи кәрт, вантэ, спецпереселенцӑтн 1932-мит он сора   омӑсмӑн вәс па щит пӑта щиты нємӑтсы. Ӛхӑт, 1949-мит он, Ёмвош  педучилищая вәнтыйты мӑнты нумӑс вєрсум. 

– Педучилищайн муйсӑр вєрӑта вәнтӑсыйн?

– Ма ай няврємӑт вәнтӑты нєңа йисум па педучилищаем юпийн  1954-мит он Понавӑт кәрта рәпитты китсыюм. Ма щикўш юхи  вўратсум па ищипа щӑта хӑйсыюм. Ӛхӑт ня о Касум кәрт ӑшколайн ай няврємӑт вәнтуман вәсум. Щи пурайн интернат хущи айат ёх тэыева єнмӑс па ӑшколайн вәнтыӑс. Юлия Николаевна Русская хӑншум киникайт хўват хӑнты пухӑт па эвет вәнтӑсўв.  Щӑта па рўщ ясӑңа хурӑң нєпекӑт унтасн ай ёх вәнтуман тӑйсўв. Хўор, Кещор муй Амня кәртӑт эвӑт вәум няврємӑт иса рўщ ясӑңӑн путӑртты ӑн хошсӑт. Ма пиєма щи  пурайн Екатерина Дмитриевна Лозямова рәпитӑс па мўң ияха щи педучилища етшуптӑсмӑн. Еша  ӛхӑт  Ленинград воша курсӑт щирн вәнтыйты яңхсум па щи вєр юпийн  Сартынья кәртӑн Сўмӑтвош районӑн хәум о мӑр няврємӑт пиа  рәпитсум. Щӑта арсыр мир пухӑт па эвет вәнтӑсум. ыв кўтэн вухаьт, рўщӑт па па мир няврємӑт. Щи пурайн, вантэ, арсыр мўв  ипи тащ кӑншты экспедицияйт Сўмӑтвош районӑн пўншты питсыйт.  

– Зоя Павловна, хән па тыв, Шӑншвош ӑшколая, рәпитты юхӑтсӑн?

– Тыв тәп 1963-мит он хоттє ёхам пиа юхӑтсум. Щи пурайн кӑт няврєм икєм пиа тӑйсумн. Тӑта оӑң пурайн ай няврємӑт авӑты хотн рәпитсум. Ар няврєм щи оӑтн мўң хущева вәс. И о мӑр садикӑн рәпитсум па ӑшколая вох-сыюм. Араттєн ӑшколайн ма 34-мит о няврємӑт вәнтӑсум. Ма шєңк әмӑщ рәпата вєрсум. Кўш хӑнты, кўш рўщ няврємӑт, ма иса сӑмӑңа тӑйсӑам. Щит пӑта «Ветеран труда» мев  посн 1983-мит он мойӑсыюм па «Ветеран России»  нємн мӑсыюм.

Владимир НОСКИН