– Елена Максимовна, хән тӑм Лемпино кәрт ӑшколайн шавиты хот йит пўншсӑты па муйсӑр вєрӑт оӑңӑн айкеӑт ӑкӑтӑты?

– Мўң ӑшкола этно-краеведческой музеев 1997-мит он пўншсэв. Щи пурайн тӑм няврємӑт вәнтӑты тӑхев кәща нєңа Ольга Григорьевна Прудникова вәс. ўв тӑм вуаң па мосты вєра ар ӛр па нумӑс пунӑс. Йис пурмӑсӑт авӑты хот йит оӑң кәщая Зоя Лазаревна Лысова вәс. Ин ўв Пыть-Ях вошӑң музей кәща нєңа вә.  

– Нӑң па хән тӑм йис пурмӑсӑт хот йит кәщая питсӑн?

– Щит ищи атэт вєр. Сыры оӑтн, вантэ, ма иса няврємӑт вәнтуман вәсум. Ӛхӑт, 2000-мит он, музей хот кәща нєңа пӑвӑтсыюм. Щи пурайт вўш эвӑт Лемпино кәртӑң ёхўв сыр-сыр катра пурмӑсӑт муй әмӑтсухӑт тыв тәты питсӑт. Тӑта нын хӑнты па рўщ мир культура вєрӑт шиваӑты. Ӑшколайн вәнтыйты  няврємӑт, учителят па кәртӑң хӑннєхуятўв тыны-пєы арсыр хў па вой вепӑс, хӑннєхә әмӑтсухӑт па йис пура щўңкӑт мўңева мӑсӑт.  Щи тумпийн вәншӑк классӑтн вәнтыйты пухӑт па эвет пиа сыр-сыр йис пура вєр оӑңӑн айкеӑт ӑкӑтсўв. Щӑта щи утӑт мўң ар йитӑт щира  эщӑтсўв, щит: «Лемпино кәрт тывум оӑңӑн», «Кәртӑң ӑшкола», «Неф-теюганской район», «Ёмвош округ», «Мўвӑт-йиңкӑт авӑты  щир», «Хў па вой вепӑс», «Шуши мир вәупсы» па па атэт вєрӑт.  

– Муйсӑр әмӑщ вєр нӑң рәпатаен тӑй па муй унтас щит кәртӑң ёхана тә?

– Тӑм, ма щирємн, мєт әмӑщ па мосты вєр кәртӑң хуятӑт пӑта. Катра, хән ма тӑм ӑшколайн апӑтмит классӑн вәнтыйсум, мўң Тәпӑ вош музей хот вантты тәтясыюв. Щи пурайн ма сыр-сыр  йис пурмӑсӑт, әмӑтсухӑт па айкеӑң нєпекӑт вантсум. Ӛхӑт нумӑсн юхӑтсыюм, хуты мўң Лемпино кәртэвн ищи йис вәупсы щирӑт ӑкӑтты хот йит вєрты мос. Ма вәты-хоты щирєм щиты питӑс, хуты па тӑхийн вәнтыйсум па рәпитсум. Па ищипа рәт кәртєма кєрасум па ин тӑм музей хущи рәпата тӑйум. Ӑшкола кәща нєңев Ольга Прудникова тӑм йис пурмӑсӑт шавиты хот йит пўншма пурайн уша вєрӑс, муйсӑр ям па вещкат хуятӑт тӑта вәӑт па муйсӑр хурамӑң па тащӑң мўв тӑта тӑйўв. Щӑта муй пӑта ма музей кәщая павӑтсыюм? Щи вєр оӑңӑн ўв ищиты, апа, тўңщирӑңа нумӑс тӑйс. Ма щирємн, тӑта сєма питсум, єнўмсум, кәртӑң хӑннєхуятӑт яма вәйтум. Ӑңкєм 30-мит оӑтн сємңӑ тӑм кәртӑн пўншсӑэ, тӑта ўв ӑшколая яңхӑс па тӑта еы Ёмвош педучилищая мӑнты нумӑс вєрӑс. Тәп ўв нумӑса Вуаң ая ювўм пӑта нємуты вєра ӑн тывсӑт. Щит пӑта еы вәнтӑты вєр вущкӑсэ па юхы пєа юхтӑс. Ӛхӑт ўв мўңев, кӑтхущьяң няврєм, ищи тӑм кәртӑн єнмӑтсӑэ. Ма яйам, упиам хуыева Лемпино ӑшколайн вәнтыйсӑт. ыв манєма шєңк сӑмӑңа кашӑң вєр хущи нётсӑт. Щи тумпийн ар нётупсы кәртӑң хӑннєхуятўв мўң музей хотэва вєрсӑт. Мўң рәпатаев унтасн шуши ёхўв уша павӑтсӑт, мӑта оӑтн ӑшкола хотэв тӑта омӑссы па муйсӑр ёх щӑта арсыр оӑтн няврємӑт вәнтуман вәсӑт. Щи тумпийн кашӑң вєр, мӑта ут кәртэвн вәс, айн-айн иса кӑншэв па нєпека хӑншэв. 

– Хӑнты әмӑтсухӑт па арсыр вепӑс пурмӑсӑт мӑта хуятӑтн тыв тәсыйт?

– Щитӑт Алексей Иванович Наргин шәңӑт хоттє ёхн тыв мӑсыйт. Щит пӑта ин тӑта арсыр хопӑт, хоуп кевӑт муй сохӑт, сыр-сыр супсӑт, нирӑт, нымӑт, юх эвӑт вєрум сєсэт па щорканӑт вантты рӑх. Щи тумпийн тӑта арсыр вәнтвой сухӑт ӑкӑтсўв. Щимӑщ войт, вантэ, мўң вәнтэв хущи вәӑт. 

Сыры оӑтн ма ӑшколайн вәнтыйты эвет пиа сӑк эвӑт арсыр турлопсӑт кӑрӑтсум, сыр-сыр ай пурмӑсыет вєрсум па аканят ёнтты вәнтӑсам. Щит иса Салым юхан хӑнтэт щирн эщӑтум утӑт. 

Имуты он Ёмвоша яңхсум па щӑта паннє муй сорт хў сухӑт пиа рәпитты мастер-классӑт вантсум. Ӛхӑт тӑта и эви пиа паннє сух эвӑт ай тўтщаң хир ёнтсумн. Щи тумпийн иса хӑнты щирн вєрум хинтӑт тӑйўв. Щитӑт ма акєм икийн вєрсыйт. Хӑнты хурамӑң ємӑтсухӑт тӑта па шиваӑты. Тәп щи сухӑт хошты щирєвн мўң ёнтсӑўв. Щитӑт ёнтты пурайн «Салымской край» нємуп киника эвӑт хӑншэт вантсўв. Рўщ мир культурайн вәты пурмӑсӑт муй әмӑтсухӑт иса ма хоттє ёхамн тыв тәсыйт. Арсыр вәнтӑн вәты вой сухӑт ищиты кәртӑң хӑннєхуятўв музей хота мӑсӑт. Вантэ, итәх тыв юхтыйты ёх ӑн вәйтӑт, муйсӑр войт вәнтэвн вәӑт. Мєт ущхуь вєр, ма щирємн, нын тӑта вєс ики пєңк вантты щир тӑйӑты. ўв ищиты Лемпино кәртэв єпн хуятӑтн вәйтса па тыв тәсы.

– Елена Максимовна, муйсӑр айке нӑң аь пура вєрӑт оӑңӑн тәты вєритӑн?

– Мўң кәртєвн Вуаң аьн пӑратум ветъяң хӑннєхә пӑта кев хурас вә. Няъяңмит оӑтн мўң хущева, вантэ, Салымской сельской совет тӑхи тӑйсўв. Щив арсыр Совкунины, Милясовы, Лемпины, Аламины, Соровые, Сулины па Рымово ай кәртыет ўңсӑт. Щи кәртӑт эвӑт хӑннєхуятӑт аясты щи тәсыйт. Ма щи ёхўв оӑңӑн арсыр тӑхетн нємасыя айкеӑт ӑкӑтсум. Щӑта ма аь эвӑт юхы юхтум ёх оӑңӑн ищиты арсыр айке тӑта шушия вәты ёхўв унтасн уша вєрсум. Ин юхи хӑщум оӑтн Россия мўв Центральной архив тӑхия нєпек хӑншты вўтьщӑум. Иньщӑсты ӑңхаум, мӑта кәртӑт муй вошӑт пўңӑн щи хуятӑт аяссӑт, мӑта ёх аь хӑрн пӑратсыйт па мӑта ёх хутпєы вәшсӑт. Ма нємӑстємн, щи йис пура вєрӑт мўңева тӑмхӑт юрємӑты ӑн рӑх.

Тӑта мосванӑн па арсыр учителята мўң хущева рәпитум па Вуаң ая яңхум хӑннєхәйт оӑңӑн ищиты арсыр айкеӑт ӑкӑтсум. 

Йис пура вєрӑт мўң музей хотэвн, шуши муй рўщ мир вәупсы пурмӑсӑт иса тыв и тӑхия эщӑтӑўв, ән еы вәты-хоты айат ёх кашӑң вєр тӑм кәртэв оӑңӑн ат вәйтсӑт. Щимӑщ вуаң па шєңк мосты рәпата мўң тӑта кашӑң о мӑр тәса вєрўв.

 

Владимир Енов