«Ӑңки, вaрах-вaрах. Ӑңки, вaрах-вaрах». Щимӑщ ясңиет кашӑң тови вун кер тыӑщ 7-мет хӑтӑн мўң хуўв. Ай прайн мўң вун ёхӑв щи хӑтэ авӑсэ. Етн аӑңшӑк и уўв, ун хӑэвӑт аӑңшӑк нх ат киӑмсўв па «вӑсы пшхӑт» яха ат ӑкӑтсӑав. Щит, вaнтэ, юнтапса. Щиты вертэвн вун хятӑвн ястӑаёв, амунтыки, врңайт эты васы пшхӑт йира вўўв, ун врңайн пшхӑт ўңӑн а эайт. Мўң нмсэвн, ям вер верўв. Вун ёхӑв кашӑң прайн вунта яңхсӑт па врңа нэңева ан шуп омсмтыясӑт па пойкщӑсӑт, ун еы па няврэмийа тумтака ат вусӑт.

Хун товийн врңа шияӑўв, иса щи вантмaн ойўв, муштӑэв, муйсӑр юха врңа ат. Кӑрӑщ юха ки – ўңӑн вуна йиңк эпта, ай юха ки – ай йиңк  пит.  Ёхaт яна щи щиты вер мӑн. Вун ёхӑвн врңа иса ям ясӑңӑн нумӑмыяса, ўв нўм мўва мӑнтa прайн, мўңева ям ясӑң хӑйтa вўраңӑн. Ин щи ясңӑт рўщ-хӑнтэтн иса вуйтайт: «Ма яңхтэм мӑр ар пух, ар эви ат сэма пит. Щи поты-пайт хщи курӊӑaм хошӊӑам». Врңа хӑт тухӑ тӑхетн, тухӑ куртӑтн ёрэмӑты питыыса. Ин вуты турмевн оӑң пўш мўң куртэвн щи емӑнхӑт япа эщӑтты-верты питса. 80-мет тӑӑтн пӑрм сот тӑэв прайн кўлупн мўң пирӑщ ёхӑв пин врңа хӑта ӑктӑщиясўв. Щи прайн ар вун хят кўлпа ёхтыыйс. Щӑта эттӑң пӑсанӑн, шай еньщмaн, пирӑщ ёхӑв йис емӑңхӑтэв оӑңӑн тўңщирӑңа птӑртсӑт, мўңева ар ям нмӑс, ям ясӑң хӑйсӑт. Ин мўң ыв путре-ясңе щира вуты вуратўв, ай ёхӑв щи щирн вуты хущўв.                

Мўң хӑнты куртэвн япа энмты няврэмӑв опращ верӑв ат па вуйтӑa, еы ат туa. Щирн щи врңа хӑтэв мўң иса верыыэв. Ӑшколаевн ищи хӑтӑн «Тӑаңа вәты хӑт» па верыыа. Камн ям хӑтые прайн няврэмӑт вунта яңхӑт: шай кавӑртӑт, пӑсaн верӑт, юха аршин ярмӑт, арсыр юнтӑн юнтӑт.             

Турмев атм ки па, няврэмӑт камн «Врңа кaспса» нэмпи арсыр юнт верыыӑт. Щит арсыр кaспсайт: 1) хй мет оӑңӑн шӑнш хир ӑкӑтӑэ (рюкзак ыпия мосты прмӑсӑт сора ӑкӑтты мос).  Шӑнш хира ӑктм прмӑсa пиа няврэм сора хухӑӑ кимет няврэм вунты; 2) кимет няврэма ухӑт шупи навӑрты мос. Щи юпийн ўв еы сора тэрмaнтый. Щӑта ўв шӑнш хирӑ еы мешомӑэ; 3) еы  кӑт няврэм ай ухаа этм няврэм хухӑман таӑӑн. Шӑнш хирэ туп иса еы мӑты мос. Щи прмӑсӑ ки хуты вуштӑэ, щитэ такы  нх ӑн па питӑт; 4) щи юпийн щимӑщ юнт: «Нӑң ям муй атм вепӑсӑты ху». Щӑта мос мосты тӑхая мячик вущкӑты, ӑнт ки мхты пит щи тӑхая, щит нӑң атм вепӑслӑты ху. Няврэмӑта щиты юнтты шеңк умӑщ. Кашӑң прайн арсыр юнтпса верыыа. Щиты юнтэ кўтн юха аршин сох пойкщӑмaн ярты мос. Кашӑң прайн нх питты ёхa  ишӑк нэпекн мӑайт. Хыева няврэмӑт эпӑң мавн кaтоптӑайт.

Мўң вун ёх ищи вунта порыӑты кашӑң прайн яңхиыўв. Щӑта яха омӑсўв, птӑртўв, йис верӑв нумымыйўв, пӑсaн верыыўв, эттӑв порыӑўв, аршин юха ярўв, пойкщaўв, ун еы пеы турмев яма ат омсӑс, вупсаев тўң ат вус, яңа-пищӑна ёхӑв ат вусӑт. Вунтӑн ищи арсыр кӑспса верыыўв.                          

Етна пелка камн муй па кўлупн Врңа имев вўраңӑн етнхот верыыўв. Мўң врңа имев оӑңӑн ар ям, умӑщ ясӑң ястӑўв, арсыр ар ариўв. Нумсэвн, ун  куртэвн верлӑв тўңа, яма еы ат мӑнӑт. Щирн кашӑң тови врңа имев авӑэв па ўвеа иса емӑңхӑт верыыўв.