Кашӑң о Ас хӑты тыӑщ 13-мит хӑтӑн Россия мўв уваттыйн газетайт па журналӑт эщӑтты ёх емӑңхӑт постӑӑт. 2012-митн Ямал мўв Пуңавӑт воша яңхмємн ма «ух Авт» газетайн рәпитты кәща ӑңкӑр нє Аллина Тоярова пиа вәтӑңа йисум. Тӑм апрӑң па путрӑң хӑнты нєңие пиа ма вәупсэ па рәпатай оӑңӑн путӑртсумн.
– Аллина, муйсӑр хоттє ёх эвӑт нӑң вәӑн?
– Ма Горки (Йиуп вош) вошн сєма питсум, Кунавӑт юханӑн Сӑңхум кәртӑн єнумсум. Щи мўвн опращам, щащиам, вән ӑңкиам вәсӑт. Ӑңкєм – Людмила Михайловна, Сор юханӑн вәты нє. ўв Пәшт кәрт эвӑт, щӑта йис пура вўш эвӑт Русмиленко рәтӑт вәӑт. Ащєм – Кирилл Семенович, Сӑңхум кәртӑң хә. Вәупсы хўват ащєм вой-хў вепӑсуман вәс, ӑңкєм мўңев єнмӑтӑс, ёнтӑсӑс, хот рәпата вєрман вәс. Интӑм ӑңкєм-ащєм Лопхари кәртӑн пенсияйн вәӑңӑн.
Ма юпємн Татья апанє вә, щӑта ўв юпен Вадим апщи тӑйум.
Яма нәмєм, ай пурайн щащєм, опращєм хуща вәийсум. Вантэ, юн ай няврємӑт вәӑт, ма ыв пиаа юнтты ӑн ӑңхаум, щирн ипўша опращєм хуща хунтыйсум. Вән хуятӑт пєа вантман, ыв итэа ищи рәпата вєрсум: вәнт хӑр эвӑт әхӑн тўтьюх юхи таийсум, вәтуп вәшсум па па вєрн нётсум.
– Хута па муйсӑр нєңа вәнтыйсан?
– Ӑшколая ма нулевой класса мӑнсум. Хәмит классӑн ӑңкєм-ащєм опхарийн хотн мӑсыйңӑн, ын щӑта вәты питсӑңӑн. Ӛхӑт щащєм, опращєм ищи ор кәрта касӑсӑт, и хотн хуыева вәсўв. Ӑшколая мӑнум пурайн тәхӑ рўщ ясңӑт щикўш хәийсум, тәп ар пєлак хӑнты ясӑңӑн путӑртсум. Нәмєм, рўщ ясӑң урок вәс. Вәнтӑты нєңев ястӑ: «тут». Ма па нәмӑсум, «тўт» эты шай кавӑрта, рўщ ясӑңӑн па «тӑта» пит. Ӑшколайн ма яма вәнтыйсум. Щирн эвєм интӑм иса яма вәнтыйты партєм. ўвеа ястӑум: «Кашӑң хӑннєхә муй щирн ӑшколайн вәнтый – еы вәупсэ ищиты мӑнты пит».
Ӑшкола етшуптумєм юпийн Тюменской государственной университета эколого-географической тӑхета вәнтыйты мӑнсум. Кимит курсӑн щӑта йира мӑнсум, вантэ, ай пушхие авӑсум.
Ӛхӑт эвєм сєма питӑс – ма Тюмень эвӑт юхи кєрӑсум.
– Щӑта хута рәпитты мӑнсӑн?
– Эвєм яртъяң тыща ювман ма еша кәртӑң ӑшколайн рәпитсум. Ӛхӑтшӑк мўң хущева Ямал мўв поэт ики Леонтий Тарагупта юхтыӑс. Ащєм пєа ястӑс, хуты ўвеа айке кӑншты хӑннєхә мос. Щӑта 2000-мит тӑн вән кєр тыӑщн ма Пуңавӑт вош радивайн айке кӑншты нєңа рәпитты питсум. Щӑта 2001-мит он «ух Авт» нємпи газета пўншсы. Ас потты тыӑщ хәумъяң пєа яртъяңмит хӑтӑн ма газетая рәпитты юхӑтсум. Щи пура вўш эвӑт тӑта щи рәпитум. Оӑңӑн ӑ айке кӑншты па хӑншты нєңа вәсум. Ӛхӑтшӑк ответственной секретаря, еша вәс па кәща ӑңкӑр нєңа йисум.
– Газетайн рәпитты нӑңена әмӑщ?
– Тӑм рәпата мӑнєма шєңк әмӑщ. Мўң ня хуят тәп рәпитўв, щит пӑты мўңева айкеӑт кӑншты, хур вўты, щӑта тәса хӑншты мос, ән газетаев тўңщирӑңа ат єтӑс. Кашӑң хуят рәпата яма вєрты хош. Кўш атєт хӑщ, ня лопӑс атєт эщӑтты вєритӑ. Щит пӑты нємӑт пурайн щиты ӑн вәс, хән мӑтты хуят кашӑңа йис муй ай кәртӑта айкеӑт ӑкӑтты мӑнӑс па газетаев ӑнт єтӑс. И хуят ки хӑщ – газетаев ищиты єтӑ. Тӑмхӑт кашӑң апӑт мўң апӑтсоткєм арат газета єсӑўв.
– Муй щирн нын хущана газетая хӑншаньщты вєр мӑн?
– Хӑншаньщты вєр мўң щиты эщӑтўв. Кимит тӑ шәпн мўң Приуральской, Шурышкарской районңӑн кәщайта пищмайт хӑншўв, хута лупўв: «ух Авт» нємуп газетаев ўңтаты! Мўң ям вєр вєрўв – мирэва арсыр айкеӑт оӑңӑн павӑтўв, касӑты, нәптӑты, вой-хў вепӑсӑты хуятӑт оӑңӑн хӑншўв». Еы ыв пиэа кашащты нєпека ёш пос пунўв, ән ыв газетайт єсӑты пӑты вух ат мӑсӑт. Щиты щи рәпитўв. Нын хӑнты ясӑңӑн хӑншум газетайн ищи ўңӑтўв. Мєт ям, хуты газетайн ям нєпекн єтӑ. Тәня ма нын газетаенӑн пиа кәщайт яңхсум па путӑртсум: «Вантаты, Ёмвош округевн щикєм ям нєпекн газета вєрман вә, мўң па муй атум хуятӑт хән? Мўң газетаев ищимӑщ хурамӑң нєпекн єсӑты мос!»
– Эвен оӑңӑн еша путӑрта. ўв рәт ясӑң тӑй?
– Эвєм ветхущъяң тӑа йис. ўв хӑнты ясӑңӑн еша путӑртӑ. Тәхӑ пурайн газетаев юхи тәум па ястӑум: «ўңта па рўщ ясӑңӑн юхы путӑрта, муй оӑңӑн нӑң ўңӑтсан!» ўв ўңӑт. Вантэ, мўң хущева кашӑң тыӑщ хәмит лопасн няврємӑт пӑты «Щущие» нємпи лопӑс єтий.
– Аллина, рўтьщӑты хӑтӑн муй щирн мӑнӑт?
– Рўтьщӑты хӑтӑтн ар пєлак ма юн вәийум. Вантэ, юн ипўша арсыр рәпата вєрты мос. Пәсантыйты, пут кавӑртты, хотхӑри люхитты. Вантэ, ма рәпата щирн кашӑң хӑт мир пиа вәйтантыйум, путӑртум, ияха сыр-сыр мирхотӑта, вәйтантупсэта, енмӑңхӑта ӑктӑщўв. Щит пӑты рўтьщӑты хӑтӑтн ма шитама атэт еша вәты ӑңхаум. – Газетаев ўңӑтты мира вўща ясңӑт китты ӑңхаӑн?
– Ёмвош округевн вәты хуятама ма вўща ясңӑт китум, щӑта апанєңӑм: Касум вошн Л.А. Ерныхова, Н.А. Федорова вәӑңӑн, ынана па ын хоттє ёхана вўща ясӑң китум. Щӑта вошӑң хуятўва, хуйтат мўңев вә. Щит В.И. Шульгин име па няврєма пиа. Щӑта газетайн рәпитты рәт хуятама – Л.Т. Спиряковая, В.Е. Енова па иса газетайн рәпитты ёха. Е.А. Немысовая ищи ям вўща ясңӑт китум!
Мўң, «Хӑнты ясӑң» газетайн рәпитты ёх, Россия мўв уваттыйн газетайт па журналӑт эщӑтты ёх емӑңхӑт пӑты Аллина Тояровая па «ух Авт» газетайн айкеӑт хӑншты хуятӑта ищи ям вўща ясңӑт китўв.
Нын ӛранӑн увӑс мўвн вәты мир арсыр айкеӑт, вантупсэт, емӑңхӑтӑт оӑңӑн уша павӑтӑт. Щирн Тәрумн миюм хӑнты ясӑңӑн хӑншты вєр ищи еы тўвӑн, ән эщӑтум путрӑт хўват кашӑң хӑннєхә мўң әмӑщ па хурамӑң вәупсэв оӑңӑн ат вәйтӑс. Хўв йис, хўв нәпат нынана, уяңа-пищӑңа хоттє ёх пиа еы вәты па рәпитты!»
P.S. Тӑм путрєм эщӑттум мӑрн уша павӑтсум, хуты Аллина Тоярова хоттє хущи кимит Александрина эвие єнумӑ. Кӑшиы-мәшы па ям нумӑсн еы вәӑты!
Ирина САМСОНОВА