Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Ин лыпӑт тыӆӑщ хәс ӆапӑтмит хӑтӆӑн Ёмвошн Ас-угорской научной институт хуща йиӆуп киника ванӆтӑты вєр ӆэщӑтман вәс. Тӑта ӑкмум хӑннєхуятӑт нумӑс тӑйсӑт па тӑм вән хӑншум нєпек оӆӑӊӑн путӑртсӑт. Конда мўвӑӊ вухаӆь ясӊӑт мсыева иха ӑктӑс па еӆӆы словарь нєпека хӑншӑс Ас-угорской институтн научной сотрудника рәпитум вухаӆь шәӊӑт ими Татьяна Дмитриевна Слинкина. 

Няврємӑт пӑта путрӑт хӑншты хә Борис Колмаков Нижневартовской район Корлики кәр­тӑн вәӆ. Ӆўв пуш­хӑт пӑта арсыр әмӑщ па ущхўӆь путрӑт па моньщӑт хӑншӑӆ, ванкўтӆы Россия хўваттыйн арсыр мў­вӑта па вошӑта сыр-сыр вәйтантупсэта вохӑнтӆы. Щиты ӆўв Дальний Восток мўва няврємӑт рўтьщӑты тӑхия ӊхӑс. Тӑм ӆўӊ па Крым мўва айӆат ёх рўтьщӑты «Артек» тӑхия вохсы. Щи оӆӑ­ӊӑн Борис Викто­ро­вич мӑнєма айкеӆ хӑншӑс па хурӑт китӑс. 

Ӆўв щиты пищмайӆ хущи хӑншӑс:

21-мит хӑтӆӑн лы­пӑт тыӆщӑн вухаӆь поэт ики Юван Шес­талов нәмӑӆмӑты пӑта вәйтантупсы вәс. Мойӊ мир «Торум Маа» музей хущи иха ӑктӑщийӆсӑт па вухаӆь мир поэт оӆӑӊӑн нәмӑӆмӑсӑт. 

Майя Макарова оӆӑӊ ясӑӊ-путӑр вєрӑс, ӆўв ма путӑртӑс, муй щирн вухаӆь ясӑӊӑн нє­пек хӑншум хуят рәпи­тӑс па вәс. Ай кина хур ванӆ­тӑсы, хута Юван Шеста­лов щимӑщ «Россия» нємуп стих рўщ ясӑӊӑн ӆўӊтӑс: 

Ма тәняӆ эвенк мир кӑт нє пиӆа вәтаӊа йисум. Ӆын Москва хон воша «Увӑс мўв тащӑт» вән мӑӊхӑтӆа юхтыйӆсӑӊӑн па щӑта вєрум пурмӑсӆаӆ ванӆтӑсӊӑн па тынысӊӑн. Ӆын Хабаровской мўв Тугуро-Чумиканской район Тором кәртӑн сєма питсӑӊӑн па єнумсӑӊӑн. 

Щимӑщ әмӑщ па хурамӑӊ ясӊӑт хәӆсум ма, хән Пуӆӊавӑт вошн Ямал мўвн округ шуши мир культура хотн «Нӛрум мўв ӆыӆ» мўвтєӆ мирӑт мӑӊхӑтӑӆн рәпатам щирн тәняӆ ӆўӊӑн айкеӆӑт ӑкӑттыя ӊхсум. Щи пурайн ма арсыр хӑннєхуятӑт пиӆа вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. Ӆыв кўтєӆн мӑнєма Дарья Ивановна Озелова-Чугаевская ӆикмӑс.

Лыпӑт тыӆӑщ 9-мит хӑтӆӑн Ёмвошн «Хӑтӆ» Ас-угорской театр хотн «Ваньщавӑт мирхот» нємпи мӑӊхӑтӆ вәс. Щит щӑта якты-ариты нєӊӊӑн Татьяна Огнёва па Юлия Яркина пӑта вєрсы. Тӑм ванӑн ӆын сєма питум хӑтӆӑн постӑсӊӑн, 45 оӆа йисӊӑн.

Мирхота ӆын пиӆа­на рәпитты ёх, ӆә­хӑсӆаӆ, рәт ёхӆаӆ юхӑтсӑт, мєт м па хошум ясӊӑт лупсӑт, ӆыӆӑӊ ӑня лыптӑт мойӆӑсӑт. Ӆын Нуви сӑӊ­хум район Ваньщавӑт кәртӑн єнумсӑӊӑн, щӑта ӑшкола етшуптӑсӊӑн, щӑӆ­та Ёмвоша вәнӆтыйӆты юхӑтсӑӊӑн, вуӆаӊ нєпек ёша павӑтмӑн пийн Ас-угорской театра рәпитты юхӑтсӑӊӑн па ин вәнты тӑта щи рәпитӆӑӊӑн. 

Йиӊк «кавӑрӆ» –
Ай хопие мӑнӆ!
Ай питы вўра шәшмӑӆ!

Тәп еӆӆы!
Хӑнтэт па вухаӆят
Кўтэӆн кӑсӆӑт:
Хуйтат мєт ӛрӑӊӑт,
Каркамӑт па щомӑӊӑт!

Кӑсты ёх так нумӑсн вәӆӆӑт,
Вєва ӑн вман ӆовӑӆӆӑт!
Тәп ай хоп йиӆ па
Юхи хӑщум тӑхия вўратӆ.
Щит кашӑӊ хуят хән хошӆ?! 
 

Тӑм арӑӊ-путрӑӊ хӑнты нє Раиса Александровна Конева пиӆа ма нємасыя вәйтантыйӆ­сум па мкєм хўв путрємӑсум Муши вошн Ӆорвош районӑн, хән «Ма Ӆорвош мўвєм» мӑӊ­хӑтӆ районэӆ ӆуваттыйн вән кәщайн ӆэщӑтыйӆса.

- Раиса Александровна, нӑӊ оӆӊе­нӑн мӑтты айкеӆ Ёмвош округев газе­тая ин тўва?

Щи оӆӑӊӑн мўӊ, етнхот вантты юхтум ёх, уша вєрсўв. Ас нопӑтты тыӆӑщ 30-мит хӑтӆӑн округ мир творчества хотн «Нарӑсты вєра вәнӆтӑты ӑшкола» хуща ӊхты няврємӑт, айӆат па вән хуятӑт ванӆтӑсӑт, муй щирн тӑм вәнӆтум оӆ мӑр ӆыв саӊквылтапн, нарӑс хн, тор сапӆ хн Андрей Александрович Ангашуповн, Артём Григорьевич Гришкинӑн, Григорий Николаевич Сайнаховӑн, Алексей Васильевич Бахтияровӑн, Каллистрат Петрович Лончаковӑн, Владимир Иванович Юдинӑн хӑншум нарӑсты сўвӑт юнтты вәнӆтыйӆсӑт.

Мєт сыры тӑм ӑшко­ла кәща хә Алексей Рещиков ястӑс:

Увӑс мир имет катра йис вўш эвӑӆт сыр-сыр вєрӑт вєрты хошсӑт. Ӆыв веӆпӑсӆӑсӑт, ӆєтут кавӑртсӑт, ёнтӑссӑт, хурамӑӊ пурмӑсӑт вєрсӑт па па сыр-сыр вєрӑт тәсӑт. Тӑм вєрӑта ӆыв ай пура вўш эвӑӆт вәнӆтӑсыйт. Интӑм имета ӑн мосӆ хошум пўнӑӊ сухӑт ёнтты, щит вєрӆӑт тәп щи нєӊӑт, хуйтат ай кәртӑтн па вәнт шушетн вәӆӆӑт. 

Тӑм йисн имет муӆты­кєм мӑӊхӑтӆӑта муй па ванӆтупсэта ты­ныты пӑта хурамӑӊ рна­сӑт, щӑшкан сӑхӑт, сӑхӑт, пур­кет па вейт ёнтӆӑт, сє­вум вейт, посӑт тыйӆӑт, сӑк эвӑӆт рнас иӆ тӑхет таӆ­ӆӑт па тўрӆопсӑт сэвӆӑт.