Вотас тыӆӑщ 15-мит хӑтӑӆн Ёмвошн «Буква» нємуп тӑхийн шуши мир шай яньщман рәт сӑӊ еӆӆы тәты вєрӑт, йис вәӆупсы ӆєрамтты суртӑт оӆӑӊӑн путӑртсўв. Кашӑӊ хӑннєхә ай павтӑс, муйсӑр вєрӑт 2020-мит оӆ мӑр ӆэщӑтӑс. 

Мєт оӆӑӊӑн ки­ни­ка ӆўӊӑтты хотн рәпитты нє Алла Иш­ти­мирова-Посохова сӑӊ вўс:

Щимăщ нємн мăсы Вуӆаӊ Отечественной ӆаӆь пурайн єнмум няврємăт оӆăӊăн вєрум документальной кина.

Тәняӆ Вуӆаӊ Победа 75 оӆ постăты щира Россия мўвев президент нємасыя поступсыйн ёш пос пунăс. Щи пийн Россия ӆуваттыйн щи оӆ ма постăты щира арсыр мосты вєрăт ӆэ­щӑтты питсыйт. Нижне­вартовской район культура вєрăт тәты профсоюз ёх Вуӆаӊ ӆаӆь пурайн «Ар вўрн шєӊкӆӑты рӑхӆ…» нємпи документальной кина вєрты пăта грант вух ёша павӑтсӑт, ӆывеӆа щи вєр тәты пăта 1 956 046 шойт вух мăсы. 

Югорск вошӑӊ киникайт ӆўӊӑтты хотн ар оӆ вәӆ па арсыр айӆат па вән хӑннєхуятӑт пиӆа рәпитӆ Ольга Николаевна Валинурова. Ма тӑта мосванӑн ӆўв пиӆэӆа нємасыя вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. Мӑнєма әмӑщ вәс уша павӑтты, муй хурасуп вәйтантупсэт вєрӆӑт, муйсӑр айкеӆӑт киникаиӊ хӑншты ёхӆўв оӆӑӊӑн путӑртӆӑт. Муй щирн арсыр щимӑщ вєрӑт ӆыв хущеӆа мӑнӆӑт, ма тӑм нє иньщӑссєм.

- Ольга Николаевна, мєт оӆӑӊӑн мўӊева айкеӆ тў­ва, Россия мўвев мӑта тӑхи эвӑӆт нӑӊ тыв вәӆты-хоӆты юхӑтсӑн?

Сўмӑт хӑнтэт па вухаӆьт пӑта йис вўш эвӑӆт мосты ха ӆўӊӑтсы. Сўмӑт ӑӆ, вәш, шув, тунты, лыпӑт иса вєра мӑнсӑт. Тунты эвӑӆт шуши ёх сыр-сыр пурмӑсӑт вєрсӑт па ёнтсӑт.

Хӑнтэт тунты хот вєр­сӑт, хот ӆаӊӆа ӆаӊ­сэӆ, сыр-сыр ан-сәнӑт, воньщупӑт, йиӊӆӑт, няв­рємӑт пӑта онтупӑт па па арсыр мосты утӑт ӆэщӑтсӑт. 

Тӑм путӑр хӑншман вәӆ Елена Афанасьевна  Рокина эвӑӆт, ӆўв вўӆы тащ тӑйты кӑтӊӑн Афанасий Андреевич па Варвара Прокопьевна  Хатанзеевӊӑн хуща сєма питӑс.

Елена Афанасьевна Са­ранпаульн вәӆ, ӆўв ясӊӑӆн вән щащиӆаӆ, аӊщащи­ӆаӆ вўша хуӆыева тӑм мўвн вўӆы тӑйман вәсӑт.

Хәнты вуӆаӊ ӆантӑӊ Асэв хонӑӊӑн Сўмӑтнюӆ кәрт вәс. Щӑта Самаринӑт, Юминӑт, Дыбинӑт хӑнты рәтӑт вәсӑт. Ӆыв вой-хўӆ веӆпӑсӆӑсӑт, хот войт тӑйсӑт, вәнтӑн воньщумут ӑкӑтман ӊхсӑт. 1926-мит оӆн нєпекн хӑншса, хуты кәртӑн 12 хот ов, щӑта 72 хӑннєхә вәӆ. Увӑс мўв оӆӑӊӑн уша вєрты хә А.А. Дунин-Горкавич ищи тӑм кәрт оӆӑӊӑн хӑншиӆӑс. 

Тӑм мӑнум 2020-мит оӆн Ас-угорской институтн рәпитты ёх няврємӑт пӑта касум ёх ясӑӊӑн па сәрханӆ ёх путрупсыйн ӆўнӑтты нєпекӑт хӑншсӑт. Ӆыв хуӆыева рўщ ясӑӊа тулмащтуман вәӆӆӑт, тәх утӑт па английский ясӑӊа тулмащтӑсыйт.

Тӑмхӑтӆ шуши мирӑт культура тӑхи хот йитн, мӑта утэв иса ар оӆ мӑр Сўмӑтвошн пўншман вәӆ па рәпитӆ, ищиты тўӊщирӑӊа, тәса па хурамӑӊа арсыр хӑнты муй вухаӆь мирӊӑн пурмӑсӑт хуятӑт ӆэщӑтӆӑт.

Тӑм ванӑн Нуви сӑӊхум мўв Касум вош шуши мир йис пурмӑсӑт ӑкӑтты па шавиман тӑйты тӑхи апрӑӊ ёх интернет хўват әмӑщ ӆўӊтупсы ӆэщӑтсӑт. Вантэ, тӑм оӆ Ас хӑӆты тыӆӑщ 28-мит хӑтӑӆн ӆыв йис пурмӑсӑт тӑйты тӑхеӆ мӑӊхӑтӆ постӑс – 30 тӑӆ юхӆы Касумн музей пўншсы. 

Щиты онлайн щирн иха ӑктӑщум ок­руг музеят научной рәпатнекӑт Касум йис пурмӑсӑт шавиты тӑхи рәпата оӆӑӊӑн айт хә­ӆӑнтсӑт. Муй щирн па мӑта ёх унтасн музей хот пўншсы па хутыса еӆӆы 30 оӆ мӑр щи тӑхи рәпитӑс. 

Нуви сӑӊхум район Касум вошн 1991-мит оӆ вўш эвӑӆт шуши мир йис пурмӑсӑт, ӆәмӑтсухӑт шавиты тӑхи рәпитӆ. Тӑм оӆн Ас хӑӆты тыӆӑщ 28-митн музей мӑӊхӑтӆӑӆ постӑӆ.

Интӑм щи тӑхийн кәщая Елена Фе­дотова вәӆ. Ӆўв ясӑӊӆаӆ щирн, Касум вошн эт­нографической музей пўншты кәща ёх 1980-мит оӆӑтн нумӑс тӑйсӑт. Вантэ, Касум вошн хәӆум сыр мир вәӆӆӑт – хӑнтэт, сӑранӑт па юрнӑт, ӆыв йис вєрӆаӆ, пурмӑсӆаӆ ӑн вәтшӑты щира ӆавӑӆман тӑйты мосӆ. Щирн щи­мӑщ музей 1991-мит оӆн пўншсы.