Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Ай кєр тыӆăщ 23-мит хăтӆăн Ёмвош районăн III-мит меж­муниципальной Вой веӆпăсӆăты ёх нымăӆн хәхăӆты кӑсупсы вәс. Тăм оӆн нымӑӆн кӑсты щир округ кăсупсыя вєрса.

Мосӆ лупты, хуты мєт оӆӑӊ вой веӆ­пăсӆăты ёх нымӑӆн хә­хăӆты кӑсупсы «Остяко-Вогульск» нємуп рўтьщӑты тӑхийн вєрса, щи тӑхи 70-кєм вєрста Ёмвош эвӑӆт вәӆ. Кимит – ищи тăхийн.

Вән кєр тыӆӑщ 13-мит хӑтӑӆн «Йис Сәрханӆ вош» нємуп шуши мирӑт рәпитты тӑхийн хӑнтэт па вухаӆят «Вурӊа хӑтӆ» вєрсӑт. Щи мӑӊхӑтӆ порыӆӑты пӑта шуши мир тӑхийн вәӆты хӑннєхуятӑт Сәрханӆ вошӑӊ арсыр хоттєӆ ёх кўтэӆн нємасыя ху­рамӑӊ па әмӑщ кӑсупсэт тӑм йисн ӆэщӑтсӑт. 

Вантэ, тӑм оӆ Россия мўвев Президент хәевн «Хоттєӆ ёх» оӆа кантсы. Тәп щи пӑта Сәрханӆ шуши мир тӑхи хуща рәпитты хәйт па нєӊӑт тӑм мӑӊхӑтӑӆн вєрты кӑсупсы «Хӑнтэт-вухаӆят вәсӑт-хоӆсӑт» нємн тӑмхӑтӆ мӑсӑт.  

2012-мит оӆ вўш эвӑӆт округ поступсы щирн Югра мўвев ӆуваттыйн Вурӊа хӑтӆ постӑсы питсўв. Вән кєр тыӆӑщ 13-мит хӑтӆӑн Ёмвошн Борис Лосев нємпи рўтьщӑты тӑхийн округ Вурӊа хӑтӆ ӆэщӑтман вәс. Тыв арсыр вошӑт, кәртӑт эвӑӆт ариты-якты тӑхет хӑннєхуятӑт, вєрӑнтты хуятӑт, мєт м па хурамӑӊ Вурӊа ими ӆәмӑтсухӑт вєрты ёх па па хуятӑт ӑктӑщсӑт.

Юхи хӑщум оӆ сўсн вәйт ӆор тыӆӑщ 25-мит хӑтӑӆн Сўмӑтвош 430 оӆа нәптӑӆ питум хӑтӆ постӑсы. Щи мӑӊхӑтӆэв мӑнум пурайн учёной рўщ ики Георгий Петрович Визгалов пиӆа нємасыя вәйтантыйӆсумн па путрємӑсмӑн. 

Ин мосӆ лупты, хуты тӑм хәев архео­лог, исторической нау­кайт кандидат па доцент ики. Ӆўв Сәрханӆ вошӑӊ государственной универ­ситетн научной сот­руд­ни­ка ӆўӊтӑсӆ. «Северная археология» тӑхи кәщая тӑм кўтӑтн рәпитӆ. Щи тӑхеӆ, вантэ, Нефтеюганск вошеӆн 2003-мит оӆ вўш эвӑӆт вәӆ па тӑм хӑтӆӑт вәнты научно-произ­водст­венной вєрӑт тўӊ­щирӑӊа ӆэщӑтӆӑт.  

Тӑм тӑӆ тәнӆуп тыӆӑщн, хән Касум кәртӑн вўӆы ӆавӑӆты ёх кӑсупсы вәс, кәртӑӊ музей хӑрн «Ма пӑнтєм» нємпи ванӆтупсы пўншсы. Тӑм әмӑщ ванӆтупсыйн юхтум хуятӑт шиваӆӑсӑт, хутыса касум мўвн вўӆы тӑйты вєр тывӑс. 

Ванӆтупсы «Касум ёх» тӑхийн рәпитты хуятӑт ӆэщӑтсӑт. Оӆӊӑӆн ӆыв хўв нәмӑссӑт, муй щирн тӑм ванӆтупсы ӆэщӑтты, ӆәӆн юхтум мойӊ мира щит сӑма ат рӑхӑс па әмӑщ вантты ат вәс. Ӆәӆн тӑм йис айӆат ёх ӑнтә тәп ӑӆ ат вантсӑт, ӆәӆн ӆыв ат нәмӑссӑт. Ванӆтупсы ӆэщӑтты режиссёр хә Игорь Устинович нётӑс, ӆўв философия щирн щи вєра вўянтӑс. 

Ёмвошн вән кєр тыӆӑщн 6-мит па 7-мит хӑтӆӊӑнӑн XI-мит «Югорской лыжной марафон» нємуп кӑступсы вәс. Тӑм вєр Югра кәща ёхӆўв па Югра Федерация ӆухн кӑсты вєр тәты хуятӑт ӆэщӑтсӑт-вєрсӑт. Тӑм кӑсупсы вєрты пӑта «Открытие» банк тӑхи ёх вухн нётсӑт. Ӆыв кӑсупсы вєрӑт ӆэщӑтты пӑта 2,3 миллион шойт вух мойӆӑсӑт.

Вән кєр тыӆӑщ 6-мит хӑтӆӑн Нх вошн «Эмдер» нємпи рўтьщӑты хӑрн Вурӊа хӑтӆ постӑсы. Тыв вошӑӊ мир па Ёмвош, Советской, Приобье вошӑт па Касум кәрт эвӑӆт мойӊ ёх юхтыйӆсӑт.

Катра пурмӑсӑт ӆа­вӑӆты хотн рәпитты нє Людмила Торохова вўща вєрӑс:

- Хӑнтэт па вухаӆят Вур­ӊа хӑтӆ щєӊк ӆавӑӆӆӑт. Вантэ, йистєӆн тӑм мирӊӑн пӑта щи хӑтӆӑн йиӆуп оӆ оӆӊитсы – хошум мўв эвӑӆт мєт сыры вурӊа юхтӑс, тыхӑӆ вєрӆ, «Кар» сый эвӑӆт уша йиӆ – товия йис. Муй щирн мўӊ вурӊа ими ещаӆт єтӆўв, щиты оӆ мӑр вәӆты питӆўв. Щирн тӑмхӑтӆ амтӑтьӆяты мосӆ! 

Увӑс мўвева вурӊа юхтӑс, щирн тови пурая йис. Хӑнты па вухаӆь мир щи пурайн мӑӊхӑтӆ постӑӆӑт. Ин ӆўӊтаты, хутыса ай кєр тыӆӑщ 7-мит хӑтӆӑн Сўмӑтвошн вәӆты шуши хуятӑт Вурӊа хӑтӆ постӑсӑт.

Тӑм вән кєр тыӆӑщ ӆапӑтмит рўтьщӑты хӑтӆӑн Ёмвошн вошӑӊ па мойӊ хӑннєхуятӑт «Торум Маа» хӑр тӑхийн ӑктӑщийӆсӑт, тӑта Вурӊа имев мӑӊхӑтӆ постӑсы. Тови пурая йис, вурӊа имиев па щи увӑс мўвева юхтӑс, тухӑӆӊаӆн хошум па амӑт мўӊева тәс. 

Ёмвошн ай кєр тыӆӑщн 28-29-мит хӑтӆӊӑнӑн ремёслайт центр хот хуща Россия ӆуват ӑктупсы вәс. Тӑта йис вєрӑт вєрты няврємӑт па айӆат ёх ӑкумсӑт. Иса ӑктупсыйн 150-кєм няврєм вәс, итәхӑт тӑм воша юхӑтсӑт, итәх няврємӑт па карты щўӊкӑт мухты путӑртсӑт.