Нуви сӑӊхум район Касум вошн хәӆмит оӆ мўвтєӆ шуши мирӑт мӑӊхӑтӆӑн «Югра мўвевн хўӆ веӆпӑсӆӑты вєр» нємпи мӑӊхӑтӆ вєрӑнтӆы. 2020-мит оӆн пандемия пӑта щи хӑтӆ онлайн щирн вєрӑнтсы. Тӑм оӆн мирхот сыры иты мӑнӑс, тәп шєӊк ар хуят щив ӑн вохсы.

Тӑм ванӑн «Хӑтӆые» нємпи хоттєӆ ёх кўлуп кәща нє Ирина Фирсова хӑнты мир пурмӑсӑт шавиты «Нуви ат» тӑхийн имет ха ӑктыӆӑс. Ӆўв щив юхтум имета ванӆтӑс, муй щирн щӑшкан сух эвӑӆт тўрӆопӑс вєрты рӑхӆ. Щи пӑта нємасыя «жмурение» па щирн «стяжки» нємпи вєр вәӆ. Хән щӑшкан сух ха таӆӆы па щит эвӑӆт сӑк вєрӆы.

Ӆўв тӑм ущхуӆь вєр интернет хўват ван­тӑс па вәнӆтыӆӑс. Щӑӆта нумӑсн юхӑтсы щи әмӑщ вєра нєӊӆаӆ вәнӆтӑты. 

Вухаӆь ими – щит тәс вєртутӑӊ, хотӆ ма тӑйты нє, сӑмӑӊ ӑӊки па ими. Ими вәӆупсыйн арсыр щирӑт вәӆӆяӆӑт, муй рӑхӆ вєрты, муй ӑн рӑхӆ, муй щирн вәӆты мосӆ, щи вєрӑта ӆўв эвиӆаӆ, хиӆнєӆаӆ вәнӆтӑсӆэ па щиты ӆыв вәсӑт. Тӑмхӑтӆ айӆат эвет ӑн ӆӑӊхаӆӑт шєӊк вән хуятӑт хәӆӑнтты, ӆыв щирӆаӆн вәӆӆӑт. Па, ӆәӆн эвет м нєӊӑта па имета ат йисӑт, ёнтӑсты па вєрӑнтты вєр щирн ӆывеӆ єнмӑӆты мосӆ. 

Иса 1999-мит оӆ вўш эвӑӆт Ӆорвош районӑн Ямал мўвн Хӑнты-Муши йис кәртые хуща этнографической парк-музей пўншсы. Щи киньща щӑта вәӆты хӑнтэтн ӆўв нємасыя Хӑнты-Муши нємн кантсы. Вантэ, ӆўв пўӊӆӑӆн иса катра пурайт эвӑӆт вой-хўӆ веӆпӑс тащӑӊ тӑхет вәсӑт. 

Вәщ тыӆӑщ 20-мит хӑтӆӑн Ёмвошн «Торум Маа» тӑхийн «Няврємӑт юнтупсэт па онтупӑт» әмӑщ ванӆтупсы вәс. Щӑта 30 оӆ мӑр ӑктум, семинарӑт пурайн вєрум онтупӑт ванӆтӑсыйт. 

Музейн рәпитты нє Ирина Ксено­фонтова путӑртӑс, хуты ӆыв тӑм ванӆтупсыя иса округевн вәӆты увӑс па хӑтӆ єтты пєлӑк хӑнтэт, вухаӆят онтупӑт вантты пӑта пунсӑт. Ӆўв арсыр онтупӑт оӆӑӊӑн путӑртӑс. Мєт оӆӑӊ онтуп, хуӆта веӆщи сєма питум пушӑх пунӆы, ӛхӑт вәнта тәӆы па ха эхӑтӆы. 

Катра пурайн хӑнтэт мосты пурмӑсӑт ӆапкайн хән ӆәтыйӆсӑт, щит ӆыв ёнтсӑт па вєрсӑт. Ар щимӑщ пурмӑс ӆыв тунты эвӑӆт вєрӑнтыйӆсӑт. Кашӑӊ хотн хинтӑт, воньщупӑт, йиӊӆӑт, анӑт вәсӑт. 

Тӑм йисн айӆат ёх щи вєр ӑн вәӆэӆ, айкємн тӑм вєр вәтшӑты питсэв. Щи пӑта нємасыя ванӆтупсэт вєрӑнтты, йис пурмӑсӑт вєрты вәнӆтыйӆты па айӆат хуятӑт вәнӆтӑты мосӆ. Ӆәӆн мўӊ шуши мир йис вєрӆўв ат хӑщсӑт па няврємӆўвн, хиӆыӆўвн ат вәсыйт.  

Ӆўӊ тәрумн няврємӑт вәнӆтыйӆты тӑхиӆаӆ эвӑӆт рўтьщӑӆӑт, рәт мирӆаӆ пиӆа вәйтантыйӆӆӑт па няврємӑт пӑта вєрум кәртӑтн сыр-сыр вєрӑт вєрӆӑт.

Сўмӑтвош район ху­ща «Мань Ускве» нємуп кәртӑн хәӆум пўш няврємӑт ӑкӑтӆайт. Мєт оӆӑӊ щит вәщ тыӆӑщн оӆӑӊ хӑтӆӑн «Вєрӑӊ ёх» сменая тыв юхӑтсӑт, тӑта няврємӑт ёнтӑсӆӑт, шўкщӑӆӑт, нюх­рантӆӑт. Ӆыв вухаӆь ёх йис пурмӑсӑт тунты, х, ӆўвӑт эвӑӆт вєрӆӑт.

Тӑм оӆ хўӆ веӆпӑсӆӑты ёх мӑӊхӑтӆ Нуви сӑӊхум районӑн ищи вєрӑнтсы. Касум, Поӆнавӑт, Ваньщавӑт кәртӑтн арсыр кӑсупсэт, ванӆтупсэт ӆэщтыйӆсыйт. 

Касумн мир ай хопӑтн кӑссӑт, нєӊӑт хўӆ эвӑӆт сыр-сыр єпӆӑӊ ӆє­тутӑт вєрсӑт, вєрантты имет мойӊа юхтум мир хўӆ сух па тунты эвӑӆт әмӑщ пурмӑсӑт вєрты вәнӆтӑ­сӑт. 

Поӆнавӑт вошн ищиты мир юӆн ӑн омӑссӑт. Ӆыв ай хопӑтн ӊхсӑт, хўӆ эвӑӆт ӆєтутӑт кавӑртсӑт па хўӆ сух пиӆа рәпитты вәнӆтыйӆсӑт. 

Тӑм ӆўӊ вухаӆь мир моньщӑӊ ими Анна Митрофановна Конькова 105 оӆа ӆәӆн йис. Тӑм хӑтӆ вўраӊӑн йис пурмӑсӑт ӑкӑтты па шавиты «Торум Маа» хотн вәщ тыӆӑщ 13-мит хӑтӆӑн нємасыя ванӆтупсы вєрӑнтсы.  Хута хурӆаӆ, ӆўв хӑншум моньщӆаӆ, єсӆум киникайт, няврємӑтн моньщӆаӆ хўват хӑншум хурӑт вантты рӑхӑс. 

Музей кәща нє Люд­мила Алфёрова тӑм ванӆтупсы оӆӑӊӑн путӑртман, лупӑс: 

Вәщ тыӆӑщ 11-мит хӑтӆӑн Россия мўв ӆуваттыйн хўӆ веӆпӑсӆӑты мир мӑӊхӑтӆэӆ постӑсӑт. Щи хӑтӆ вўраӊӑн мўӊ Ваньщавӑт кәртӑн ищи арсыр әмӑщ вєрӑт ӆэщӑтты вўтщӑсўв, щит сыр-сыр кӑсупсэт, етнхот. Тәп тӑм атум кӑши-мәш пурайн мӑӊхӑтӆэв па щирашӑк постӑсэв. Арӑӊ-якӑӊ етнхотэв нємасыя киная вўсэв па хўӆ веӆпӑсӆӑты ёх хӑтӆ пурайн интернет хўват ванӆтӑсэв.