Ими-Хиы
Атэт кат юх авӑтн, атэт әңх юх авӑтн имєңӑн-икєңӑн вәӑңӑн, ай хиые тӑйӑңӑн. Ин хиыен кашӑң хӑт аӑңа йи па, нух ки па, камн щи ай войлэңки нёхӑман ңхӑ. ўве вантты, щиты апа әмӑщ кәрт хӑрыйн шәшийты. И мӑтты хӑт юхи юхӑт па аке пєа лупий:
– Акєм-ики, мӑнєма ӛхӑ-нё ки вєрӑн?
– Па муй атум?
Аке-икийн ӛхӑн-нён вєрса. Ӛхӑт хӑта йис, аке-ики лупий:
– Хиые, нӑң тәп хот шӑнш пєа нэн а єсэ! А єсэ, – лупий ин вән икев.
Ин ай икилэңкев муй, нух навӑрмӑс, нух оюмтӑс, амӑтман ким щи наврӑс! ўв, вантты муй, ин ӛхӑң-нёӑң хәя ювум хә!
Хўв ңхӑс, ван ңхас... Имутыйн ин аке-ики лупум сңӑт нумӑса щи питсӑт. Нәмӑсый: «Па щивет-ки шәшийум…».
Я щи, хот шӑнш пєлка айтыева мӑнӑс па, ӛхӑ тасӑэ па, нёа щи єсӑсӑэ. Хўв мӑр, муй ван мӑр вәс – ин ай икилэңкев нёӑ кӑншты щи шәшмӑс.
Хўв мўв мӑнӑс, муй ван мўв мӑнӑс… Имутыйн ўв вантӑэ: мӑттырн, павӑрт ай хотые омӑс! Ин пухие вана хот питӑра мӑнӑс па, хәӑнтый. Хәтан, хот ыпийн хуят ўв нарӑсъюхн нарӑсман щи омӑста сащӑ. Ин ай икилэ хот аңӑа айтыева нух хәңхӑс па иы пєа щухӑл ов эвӑт вантый, хәӑнтый. Ин нарӑсты хәй ин нарӑсты сый щи сащий:
– Тум мўв сўңӑн, тӑм мўв сўңӑн вәты вәнт вой – и-и-и!!! – щи нарӑс. – Пӑста мӑнты, пӑста навӑрты оңтӑң вой тәты утӑн тыв ат тәы, аты утӑн тыв ат аы!
Ин вән оңтӑң вәнт Хор-ики ов ыпия щи навӑрта – сємы ики тәп ов пєлки вущкийта! Вән щухры кешийн сӑмӑ щи пустӑы, ин хор-ики нух щи хура, нюхиа вән кев пўта мусайт. Ин Ими-Хиы па хот-аңӑн омӑста кўтн щи щухӑл пәсӑң кавӑртты тӑхи эвӑт щи нюхи-шәпӑт ваңкарӑң юхӑн нух щи та. Па омӑс па та, па омсый па та. Имутыйн хирые щи тєкнӑс. Хирые тєкнум артӑн юхи щи ин ай икилэв шәшмӑс.
Юхи юхтӑс. Юхи юхтӑс па, аке па име пєа щиты лупий:
– Акєм-ики, тӑм хӑт хот шӑш пєлӑкн вәты сємы акєм-ики хуща яңхсум, мурта нюхийн, єтутн мойысыюм.
– Хиые, нӑң муя па щив яңхӑн? Щит ўв хӑннєхә неты ут!
Ин ай икилє муй, вантты, ув ёш ёша ювум хә, кўр кўра ювум хә – сємӑ-ухӑ мунтӑлмӑс, иы улумтӑс.
Аӑңая йис, йиуп хӑта йис, ўв па щи щиве шәшмӑс. Мӑнум тӑхеа мӑнӑс, юхтум тӑхеа юхтӑс, па ищи хот аңӑа нух щи вўратӑс. Щиты омсый, иы тәп хәӑнтый. Ин сємы ики па щи нарӑсъюхӑн нарӑсты питма:
– Хўв вәнт мўвн вәты вой, тӑм вәнт мўвн яңхты вой тәты утӑн тыв ат тәы, аты утӑн тыв ат аа!
Щиты щи нарӑс, щиты щи ешащ – кӑмн тура питый, кӑмн вєра питый… Имутыйн навӑрты вән сый щи сащмӑс, пусыты вән сый щи сащмӑс!!! Навӑрман вән мойпар-ики нр тўңа сємы икен хот ова щи тәсы! Ин сємы икен ёша павӑтса! Ин пўпи сӑх нух єңхсӑэ, па щи вән кев пўт муӑс. Сємы икев пўт авӑман тәп омсый, муй вантты, ўв щимӑщ ут. Щиты щи омсый, вә-вә, тәп пўт рўвтый. Омсый.
Па ин Ими-Хиэв па? ўв ищи щирӑн щухӑл ов хуща омсый, айтыева ваңкӑр юхӑн пўт эвӑт ваңкӑрмий вонщи ут. Вә-вә ваңкӑрмий. Щиты хирые па щи тєкнӑс, иы вухӑс. Ова мӑнӑс па, юхы хот ыпия сємы ике пєа вантый. Айтыева, хәсы-сыйы юхи ўңӑс. Айкємн вўты мӑнӑс па ин сємы ики нарӑсъюх ёша вўс, ким мӑнты щи сонтумӑс. Ин ай икев ким мӑнтӑ сахӑт, па ин сємы ике єтутӑң пӑсан кўрн щи хойсӑэ. Ин сємы ики атум тура щи питӑс, атум турн увты щи куь щи нармӑс:
– Тӑта па муйсӑр утӑт яңхӑт, муйсӑр утӑт шәшлӑт? єты-янщи морумӑн па ӑн мӑыюв!? Мухат вєрӑнтум путєм нр тәп ўв шәпа. Муйсӑр утам тӑта яңхӑт, муйсӑр утам тӑта вўратыйӑт?
Ин Ими-Хиылэң-ки ўве муй, нарӑсъюх аємӑс па юхи щи хәхӑман тәп тум мӑнӑс. ўв ин кўр кўра йис, ёш ёша йис щи ай икилэв. Щиты сємы аке-ики нарӑсъюх ёша павтӑс па юхы ариман-моньщман щи мӑнӑс. Щиты щи ин Ими-Хиы аке па име пиа вә, шәк па хән вантӑ. Мавӑң пӑсан, сўрӑң пӑсан ещӑт апӑт хӑт омӑсӑт, апӑт ат омӑсӑт: єӑт, янщӑт – муй нўшая питум ёх ыв!? Щи щўнь-хәӑн интӑм хӑт вәнта щи, апа, вәӑт. Щи вәӑт.
«Тӑмӑщ вєрӑт щи вәийсӑт хәнты хўв йис пурайн» – вән икиўв-имиўв вәтэн лупийӑт. Щи катра вєрӑт тӑм йисн ин моньщ юкана щи айат ёха путӑртыйайт. Йис путӑр, моньщ, муй моньщ юкан путрӑт ӑ нӑртама хән тӑйайт. Щӑта уша щи вєра, муйсӑр вәупсы йис пурайн вәс, хуты катра хӑнты ёхўв вәнт мўвен вәсӑт, хуты сахӑт йиңкев-мўвев мос, муй рӑх, муй па ӑн рӑх вєрты. Щи тухӑпи, па муты арат емӑң ясӑң, тәс ясӑң щи йис ёхўв путрӑт, моньщӑт тӑйӑт. Ма нәмӑстємн, мўңев ин тәп щивет вә-вә хәӑнтыйты мос – щит вєра әмӑщ щи йис путрӑт, моньщӑт еы тәты.
Номер Ханты Ясанг:
№ 17 (3389) 9.09.2013