Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Ас нопӑтты тыӆӑщ 2025-мит оӆн Санкт-Петербург вошн вәӆты Увӑс мирӑт институт 95 оӆа питум мӑӊхӑтӆ постӑтыя питӆ. Тӑта мосвӑнӑн, вәщ тыӆӑщ 23-мит хӑтӑӆн, ма щи вошн вәсум па нємасыя А.И. Герцен ики Российской государственной университет хота ӊхсум, мӑта тӑхия Увӑс мирӑт институт ӆуӊман вәӆ. 30-кєм оӆ муӆтас юхӆы пєӆы ма ищи щи тӑхийн литературной факультет хуща Ленинград вошн вәсум па вәнӆтыйӆсум. Ин тӑм кўтн әмӑщ вәс уша павӑтты, муй щирн Увӑс мирӑт институт тӑмхӑтӆ вәӆ па рәпитӆ.

Вәйт ӆор тыӆӑщ нӆмит хӑтӑӆн «Газпромнефть» унтасн вєрум «Рәт вошӑт» поступсы хўваттыйн Югра мўвев государственной библиотека хот нємасыя 90-мит оӆа вум мӑӊхӑтӆӑӆ постӑс па «Нєпекӑӊ нурма» щитӑӆ аӆьщӑсы. Муй щирн тӑмхӑтӆ Государственной библиотека вәӆ па арсыр ӆўвеӆ мосты рәпатайӆаӆ ӆэщӑтӆ, щи вєр оӆӑӊӑн ма сырыя ӆўв кәща нєӊӑӆ Евгения Финк иньщӑссєм. 

- Евгения Александровна, муй щирн тӑмхӑтӆ нын хущана Югра Госу­дарст­венной библиотека вәӆ па рәпитӆ?

Александр Павлович Ядрошников (1940-2023-мит оӆӑт вәс) мўӊ Югра мўвевн вєра ма вәӆы. Ӆўв Сәрханӆ районӑн Мўв-Авӑт па Хӑннєхә Русскинской музей вєрӑс, щи тӑхи тӑм хӑтӆ вәнта ӆўв нємӆ тӑйӆ. Александр Павлович Ёмвош округ «Заслуженный деятель культуры» нємн кантсы, ӆўв Сәрханӆ район вуӆаӊ хуят, Россия президент эвӑӆт ишӑкты нєпекн мийӆясы, щи тумпи арсыр мевӆ посӑтн па ишӑк нєпекӑтн мойӆыйӆсы. 

Ин лыпӑт тыӆӑщ хәс ӆапӑтмит хӑтӆӑн Ёмвошн Ас-угорской научной институт хуща йиӆуп киника ванӆтӑты вєр ӆэщӑтман вәс. Тӑта ӑкмум хӑннєхуятӑт нумӑс тӑйсӑт па тӑм вән хӑншум нєпек оӆӑӊӑн путӑртсӑт. Конда мўвӑӊ вухаӆь ясӊӑт мсыева иха ӑктӑс па еӆӆы словарь нєпека хӑншӑс Ас-угорской институтн научной сотрудника рәпитум вухаӆь шәӊӑт ими Татьяна Дмитриевна Слинкина. 

Няврємӑт пӑта путрӑт хӑншты хә Борис Колмаков Нижневартовской район Корлики кәр­тӑн вәӆ. Ӆўв пуш­хӑт пӑта арсыр әмӑщ па ущхўӆь путрӑт па моньщӑт хӑншӑӆ, ванкўтӆы Россия хўваттыйн арсыр мў­вӑта па вошӑта сыр-сыр вәйтантупсэта вохӑнтӆы. Щиты ӆўв Дальний Восток мўва няврємӑт рўтьщӑты тӑхия ӊхӑс. Тӑм ӆўӊ па Крым мўва айӆат ёх рўтьщӑты «Артек» тӑхия вохсы. Щи оӆӑ­ӊӑн Борис Викто­ро­вич мӑнєма айкеӆ хӑншӑс па хурӑт китӑс. 

Ӆўв щиты пищмайӆ хущи хӑншӑс:

21-мит хӑтӆӑн лы­пӑт тыӆщӑн вухаӆь поэт ики Юван Шес­талов нәмӑӆмӑты пӑта вәйтантупсы вәс. Мойӊ мир «Торум Маа» музей хущи иха ӑктӑщийӆсӑт па вухаӆь мир поэт оӆӑӊӑн нәмӑӆмӑсӑт. 

Майя Макарова оӆӑӊ ясӑӊ-путӑр вєрӑс, ӆўв ма путӑртӑс, муй щирн вухаӆь ясӑӊӑн нє­пек хӑншум хуят рәпи­тӑс па вәс. Ай кина хур ванӆ­тӑсы, хута Юван Шеста­лов щимӑщ «Россия» нємуп стих рўщ ясӑӊӑн ӆўӊтӑс: 

Ма тәняӆ эвенк мир кӑт нє пиӆа вәтаӊа йисум. Ӆын Москва хон воша «Увӑс мўв тащӑт» вән мӑӊхӑтӆа юхтыйӆсӑӊӑн па щӑта вєрум пурмӑсӆаӆ ванӆтӑсӊӑн па тынысӊӑн. Ӆын Хабаровской мўв Тугуро-Чумиканской район Тором кәртӑн сєма питсӑӊӑн па єнумсӑӊӑн. 

Щимӑщ әмӑщ па хурамӑӊ ясӊӑт хәӆсум ма, хән Пуӆӊавӑт вошн Ямал мўвн округ шуши мир культура хотн «Нӛрум мўв ӆыӆ» мўвтєӆ мирӑт мӑӊхӑтӑӆн рәпатам щирн тәняӆ ӆўӊӑн айкеӆӑт ӑкӑттыя ӊхсум. Щи пурайн ма арсыр хӑннєхуятӑт пиӆа вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. Ӆыв кўтєӆн мӑнєма Дарья Ивановна Озелова-Чугаевская ӆикмӑс.

Лыпӑт тыӆӑщ 9-мит хӑтӆӑн Ёмвошн «Хӑтӆ» Ас-угорской театр хотн «Ваньщавӑт мирхот» нємпи мӑӊхӑтӆ вәс. Щит щӑта якты-ариты нєӊӊӑн Татьяна Огнёва па Юлия Яркина пӑта вєрсы. Тӑм ванӑн ӆын сєма питум хӑтӆӑн постӑсӊӑн, 45 оӆа йисӊӑн.

Мирхота ӆын пиӆа­на рәпитты ёх, ӆә­хӑсӆаӆ, рәт ёхӆаӆ юхӑтсӑт, мєт м па хошум ясӊӑт лупсӑт, ӆыӆӑӊ ӑня лыптӑт мойӆӑсӑт. Ӆын Нуви сӑӊ­хум район Ваньщавӑт кәртӑн єнумсӑӊӑн, щӑта ӑшкола етшуптӑсӊӑн, щӑӆ­та Ёмвоша вәнӆтыйӆты юхӑтсӑӊӑн, вуӆаӊ нєпек ёша павӑтмӑн пийн Ас-угорской театра рәпитты юхӑтсӑӊӑн па ин вәнты тӑта щи рәпитӆӑӊӑн. 

Йиӊк «кавӑрӆ» –
Ай хопие мӑнӆ!
Ай питы вўра шәшмӑӆ!

Тәп еӆӆы!
Хӑнтэт па вухаӆят
Кўтэӆн кӑсӆӑт:
Хуйтат мєт ӛрӑӊӑт,
Каркамӑт па щомӑӊӑт!

Кӑсты ёх так нумӑсн вәӆӆӑт,
Вєва ӑн вман ӆовӑӆӆӑт!
Тәп ай хоп йиӆ па
Юхи хӑщум тӑхия вўратӆ.
Щит кашӑӊ хуят хән хошӆ?!