Хӑнты мир моньщӑт-путрӑт - хантыйские сказки, рассказы

Вўӆы хӑтӆа щи йиӆ,
Нӛрмӑт, ёхмӑт хўват

   Тащев тӑюм мирев
   Воша кӑсупсыя йиӆ.

Ӛр, хурасӑӈ хоптэт
Мўӊев әмӑщ тәӆӑт,

   Мўвев-автэв нўмпийн 
    Ӆтӑӊ сый ӑн хәрӆӑӆ.

Нхэн-юнтэн кўтн
Пухӑт тынщаӊ тӑхӆӑт,

   Хӑншаӊ сӑхуп эвет
   Потум нюхи тәӆӑт.

Имуӆтыйн и вухсар ики ай хӑш кўтн хуӆт пєӆы сора щи мӑнӆ. Щиты мӑнтӑӆ кәмн картсєсыя ёшӑӆ питӑс па такӑн єӆ ўвтыя щи кєрӆӑс:

- Пўв-пўв-пўв, тӑта щих щи веӆ­ӆыюм, нётаты-са мӑнєма! 

Ӆўв ўвты сыяӆа вәна вум вухсар ими юхтӑс па иньщӑсӆӑӆэ ӆўвеӆ:

Хәньӆ вәнта ма 
тӑм хӑтӆ киӆӆум,
Вўтӑӊ хӑреӆ хўватты шәтлєм,
Хутащ нумсєм тӑм вәӆтємн вмаӆ,
Питӑр хәм вәӆупсэӆ нәмӆєм.
рт сємийн вєнш пўӊӆэн сєӊкӆа; 
Тәрум вәӆтыя хәс вет оӆ − шимӆ.
Иса вәӆы щи хуятєм вәӆмаӆ,
«Юхи юхӑтӆум», − ӑӊкеӆа ястӑс. 

Хӑр мўв турнэн па
Вущрємн авӑӆ.
Ай вотыен 
Няр турн хурпи.
Нух шомӊӑӆӆаюв мўӊ.
Атэн сӑмн щи рохсӑӆ.
Мосӑӊ, щит пӑӆӑӊ,
Мосӑӊ, пӑрум
Ӆаӆь єтӑрн сатьӆ.

Кутым ов кәртӑн, мӑта ут йис пурайт вўш эвӑӆт хуятӑтн хӑйсы, пӑӆат па шєӊк хурамӑӊ рєп ӆаӊӑӆн нохӑр хӑт кўтн вәтща ай павӑрт хот омсӑс.

Кәк-кәк имен катра йисн вәс, ин па щи вәӆ. Ӆўв иса щи аӆьщӑӆы «Тәрум посӑӊ ешӑк нєӊие». Ӆўв хуты иса вєр вәӆӆэ. Тәрмен муйсӑр хӑтӆыет вєрӆ, муйсӑр тыӆщиет вєрӆ. 

Щи пӑта тӑӊха щи лупийӆ: «Ма ки ӑн юхӑтӆ­ум, Тәрум ӆўӊа ӑн йиӆ, ма ки ӑн мӑнӆум, Тәрум тӑӆа ӑн йиӆ».

Пєӆӊа єтӆ, утӆ, щитӑт ӆўв хўӆ вәӆӆэ. Щӑӆта па пєӆӊаӆн муй арӑӊ хӑра мӑнӆӑт, пәсӑӊ эвӑӆт пӑӆман, ищи вәӆӆэ. Щи вєрӑт ӆўв хуӆыева вәӆӆэ. Щи пӑта щи тәрум посӑӊ ешӑӊ нєӊа аӆьщӑӆы.

Йис ёх щи лупийӆсӑт: «Ӆўв ки ӑн ӆәйӆ, воньщумут па сыр-сыр ут ӑнт єнмӑӆ». 

Тәняӆ оӆ мўӊ «Йис кәртӑт вәӆупсы» кӑсупсы ӆэщӑтсўв. 13-18 оӆ ӆуват няврємӑт кўтн Корлики кәртӑӊ ӑшколайн вәнӆтыйӆты эви Алина Прасина (13 оӆ) 1-мит тӑхия питӑс. Ӆўв рәт вах хӑнты ясӑӊӑн Корлики кәрт тывум вєр оӆӑӊӑн путӑр хӑншӑс.

Мӓ вәлтам рәӽам қәрә Кӧрӛӆки пуӽәл. Эрӛӽлиллим мөӽоләӊ лӫӽ илновәнә вәлӽал. Мӓ Прасина Алина, интернат­нә вәлләм, лӓвӛтмӛт клас­снә онәлтәӽәлләм. Пра­син яӽ пөҷ илновтоӽ тим мӛӽнӛ вәлӽалт. Финский ученый Сирелиус 1897 алнә нипикӛлнӛ таты қәӊҷиӽал: «… Прасин яӽ пөҷ Ӓсӧӽ йӫӽӓлт». 

Ешӑк тёпӑӊ мирєм,
Оӆэв щи сухӑнӆ,
Кӑши-мәшен хӑщӑӆ, 
м нумсэн тәп щи вәӆ.
  
   Мәрхӑӊ нӛрмен ат вәӆ,
   Вояӊ-хўӆӑӊ мўвн
   Вўӆэн ат щӑхрыйӆ,
   Тәрум тўтэн ат ӆєӆ.

Шәтши-мӑнты ӛшен
Щўньщи-хәӆты щи вәӆ. 

       Валентина Соловар
 

Ӆєпӑс эвӑӆт єпӆӑӊ авӑт,
Ӆыӆӑӊ союм пўӊӑӆн ӛшие,
Ӆӑщкам мўвие,
Хурам Ас хумпие.

Мосты мўвєм пєӆы 
вантты әмӑщ,
Сӑмєм хошум.

Хутыса ма мўвєм сӑмӑӊа тӑйӆєм:
Опращев па ащєм мўв!

Вўща вәӆа, вухаӆь мир мўвим!
Вўща вәӆа, мосты мўвим!

Вўща вәӆаты, вәнтӑт па юханӑт!
Ма нын пӑтана ариӆум!

Еӆӆы путӑр. Оӆӑӊ моньщӑӊ путӑр газетаев 23-мит номерӑн ӆўӊтаты.
 
Ӛхӑт мом ики пиӆа вәйтантыйӆмаӆ вєр пийн Айнє эвие шєӊк ма па тащӑӊа вәӆты питӑс. Аса хўӆ веӆпӑсӆӑты ки ӊхӑӆ – иса арсыр хӑнты хўӆӑтн ай ӆӑӊкӑр әхӆыеӆ тэӆыева лӑп пунӆӑӆэ, вән­та вой кӑншты ки мӑнӆ – хәӆумкєм пўш ӑнтпӑӆ питы нюхӑс войн иса лӑп тахӑртӆӑӆэ. 

Рытнә мӛнлӫӽ,  майәлтә мӛнлӫӽ,
Нюла йӛмӛн яӽлоӽнаты, 
Путытоӽа, вертӫӽӓти,
Маньлөӽ, лулпәнылөӽ,
Төт пуӽәлнә ҷӓӽилӓты.

Йӛка, йӛка, вәса, вәса,
Тӓрӛм вәсән мӛти.
Юхә тӫйнӛ тулы ватнә
Ӄоӄӄәпа сӓтьала-па сӫйӛн, ӛӈки.

Лӱкӛм, мӛннӛ номлы,
Йӛм кӧткӛн мӓнт тулӽән.
Юхә потәӽвәлт, мӫӽӫли-ӄәм кӛл,
Ватнә сӓтьвӛл ӛӈки кӛл.

Йӛка, йӛка, вәса, вәса,
Тӓрӛм вәсән мӛти.
Юхә тӫйнӛ тулы ватнә
Ӄоӄӄәпа сӓтьала-па сӫйӛн, ӛӈки.