Хӑнты мир моньщӑт-путрӑт - хантыйские сказки, рассказы

Муй арат тӑӆ, муй арат ӆўӊ щи пурайт эвӑӆт пӑрӑс, хән тӑмӑщ тарум ищки увӑс мўвевн тон-тон имеӊӑн-икеӊӑн вәсӊӑн па ӆыв вәӆупсэӆ мсыева ӆэщӑтсӑӊӑн.

Имуӆты тєвӑӊ тови хӑтӆӑӊ аӆӑӊӑн иикеӆ имеӆа щиты щи путӑртӑӆ:

Имуӆтыйн Ай Ас пє­лӑкн хәӆум яй вәӆ­ӆӑт. Щиты вәӆтэӆ-хоӆтэӆ кўтэӆн оӆӑӊ ӆоньщ веӆщи питум пийн ӆыв вәнта ӆаӊки веӆпӑса сонтумӑсӑт. 

Щи киньща мєт оӆӑӊ хӑтӑӆн арсыр веӆпӑсӆӑ­ты пурмӑсӑт, ӆәмӑтсухӑт муй ӆєтутӑт ай ӆӑӊкӑр әхӑӆӊӑӆаӆа мсыева иӆ хәшсӑт. Кимит хӑтӑӆн,  иса ӑӆӑӊ хәщӑӆн, хә ёх нух киӆсӑт, ӆєсӑт-яньщсӑт, хотэӆ эвӑӆт кимӆы єтсӑт, ӆухӊӑӆаӆ ваттӑсӑт, сўв­ӊӑӆаӆ ёшӊӑӆаӆа вўсӑт па щӑӆта таксӑр кўрумн вәнт пєлка веӆпӑсӆӑты тӑхиӆаӆа еӆӆы нюхӆӑсӑт.

Имуӆтыйн нампӑр войе ӊхӑӆ па ты­веӆт-тухеӆт ӑл наврум­тыйӆ. Щиты навӑртӑӆ кўтн мўв хуща вәнт вой нюхи пўлые мущатӆ. Тәп ӆєты пиньщӑӆ па щи кәмн нәмӑӆта вурӊа нєӊӑн ўвн аӆумӆа: 

– Варх, варх, варх, варх!

Ин войлєӊки вурӊа имеӊӑн така пурємӑӆа, ӆўв нюхи пўлӑӆ па нух  нрємӑӆа, па щитӑӆн вур­ӊӑен еӆ пәрӆумтӑӆ па со­рашӑк вәнши х тыя нух ӆатумтӑӆ.
Щи киньща нампӑр войлєӊкие мойпӑр икеӆ хуща мӑнӆ па ин ӆўвеӆ щиты щи пойкӆӑӆэ:

Анна имаев хотӆ иса пурайн сыстам, щикўш хотхӑреӆ ванкўтӆы ӑн ӆюхӑтсӑӆэ. Ӆўӊӑн хот­хӑри ванкўтӆы ӆюхӑтты щир ӑнтәм, щи тумпи ар вєр вәӆ. Анными пурмӑсӆаӆ, анӆаӆ, ӆәмӑтсухӆаӆ ма пунман тӑйсӑӆэ, ӆэваса хән вущкӑсӆэ. Сухӆаӆ вўсӑӊа ки йисӑт, юӆупн юӆсӑӆэ. Щи оӆӑтн юӆупты пӑта нємхуят ӑн нхӑс. Кашӑӊ хоттєӆ ёх хущи имет ӆәмӑтсуха юӆупты ёнтсӑт. Мєт ма вантман сопекӆаӆ тӑйсӑӆэ, щи пу­раятн ӆапкайн ӆәмӑтсух па сопек ӆэваса ӑн тынысы. Сопекӆаӆ мсыева ӆю­хӑтсӑӆэ, хопӆ эвӑӆт вўты шәшман ваншия мәӊхсӑӆэ.

Михаил Григорьевич Кельчин шәӊӑт па ӆўв пухӊӑӆа –
Георгия па Владимира кантум путӑр

Тӑмӑщ путӑр хәӆӑн­таты па Михаил Григорьевич шәӊӑт вән пухӑӆ – Георгий нумсӑт. Ащеӆ шәӊӑт иты хўӆ веӆман вәӆ, рыпӑсавотӑн рәпитӆ. Нәмман щирн, ащеӆн шәӊӑт, кашӑӊ иӆпийн ӆыпеӊ вәӆупсы омӑстӑӆ, вухӑӆ еша юхӆышӑк пу­нумтӑӆ, сємӊӑӆ лӑп тә­хӑртаӆ. Нәмӑсӆ, нәмӑсӆ па питты хәӆум хӑтӆа муй вєртыя постӑтӑӆ: 

Йис пурайт вўш эвӑӆт па ин тӑм хӑтӆэв вәнты мўӊ хўӆӑӊ-ӆаӊтӑӊ Асэв питӑрн вән па хурамӑӊ авӑт лоӊӑӆн и ай хӑнты кәртые омӑсӆ.  

Ма Тәрумӆор вош пўӊӑӆн єнумсум, 14 оӆа йисум. Ӑӊкєм-ащєм вўӆы ӆавӑӆман вәӆ­ӆӑӊӑн, щирн ма хўв мӑр вәнт кәр­тэвн вәӆӆум. Оӆ мӑр вўӆэт ӆавӑӆӆўв. Щи тумпи хўӆ веӆпӑсӆӑӆўв. Сўс пурайн вар омӑсӆўв па хәӆум-нӆ тыӆӑщ мӑр хўӆ веӆ­ӆўв. Щӑта ев, сорт па мевты веӆӆы. Веӆум хўӆ мўӊ суӆыӆўв, тӑӆ пурайн щит ӆєӆўв, щитн вў­ӆыӆўв ӆапӑт­ӆўв, щӑӆта ампӑта кавӑрт­ӆўв.  

Ма ӑӊкєм-ащєм пиӆа вәнт шушийн вәӆ­ӆум. Ащєм нємӆ Андрей Николаевич Аликов, ӑӊ­кєм – Светлана Ниписовна. Ма нивӑӆмит класс ет­шуптӑсум, Касум вошн вәнӆтыйӆӆум, ин­тер­натн вәӆӆум. Вәнт шу­шєм мос­ман тӑйӆєм. Итәх пурайн мўӊ Вўтвоша ӊ­хийӆӆўв. Вўӆы тащ тӑйӆўв. Тӑӆ пурайн мўӊ «Буран» нємпи тўтӑӊ хопн вўӆэт ӆавӑӆты ӊхӆўв.  Ӆўӊ пу­райн ӆыв юхи ӑкумӆӑт, вантэ, вәнтӑн шєӊк ар пєӆӊа-нямӑӆт па пирум. Юӆн мўӊ ӆывеӆа пәсӑӊ вєрӆўв. Ма ӑӊкєма нянь вєрты нётӆум, нянь шум вєрӆум, щӑӆта кәра нянь омӑсӆум.

Ма Тәрумӆор вошн сєма питсум па єнумсум. Щӑта ванӑн, Тәрум ӆор вәӆ. Щӑта 200-250-кєм хӑннєхә вәӆ. Кәртӑн кӑт оӆ и пўш вўӆєӊ ёх вўӆы әх­ӆӑтн кӑсӆӑт. Ӆўӊ пу­райн Тәрум­ӆор воша мойӊ ёх юх­тыйӆ­ӆӑт. Тәрум ӆор – щит похатур сӑмӆ. 

Тўташӑк ма хӑр тўт пәсӑӊ шиваӆӑсум. Ӆўв мўв сух эвӑӆт ӆаӊ­кӑсман, ай вот рўвн ӆакки тәӆа, кўрӊӑӆам кєрӑтман. Ешавәӆ каврум хошум йиӊк яньщты питӆўв хўӆ веӆты ёх мӑӊхӑтӆӑн. Нӑӊ хўӆ веӆты тәс ёх вєншӑт шиваӆӑӆӑн. Щи­кўш веӆпӑсӆӑты тәсӑт, тәп мўӊ хон хуятӆўвн, па хонӑт хуятӑтн ӑн вәйт­ӆыйт. Шитамн вәӆӆӑт – хўӆ веӆӆӑт. Муӆтас путӑр, муӆтас ясӑӊ ӑнтәм. Шитамеӆ щи хурасуп шитам, ищимет Вән Ас мӑӆӑӊ мӑӆӑт. Вәнт сый хәӆӑнтман, йиӊк сый хәӆӑнтман вәнтӑт омӑс­ӆӑт. Нӑӊ муӆты пурайн вантсэн, муй хурпи Ас нўмпийн Тәрум ӆуӊӑӆ?