Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Ветхущъяӊ оӆ юхӆы, щит лыпӑт хойты тыӑщ оӆӑӊмит хӑтӑн Ёмвошн ай няврємӑт увӑс мир культурая, рәт ясңӑта вәнтӑты щира нємасыя «ыӑң союм» (ин ДЭКОЦ тӑхия аӆьщаӆы) нємпи тӑхи пўншсы. 

Тӑм мосты вәнӆтӑты тӑхи мўӊева вєра мосӑс. Вантэ, «Ӆыӆӑӊ союмн» вет оӆ ӆуват вўш эвӑӆт пушхӑт 18 оӆ вәнты айӆат эвет-пухӑт шуши мир арӑта, якӑта, ущхўӆь утӑта, увӑс нарӑсты юхӑтн юнтты вєра, арсыр хура­мӑт вєрты щирӑта, оӆюпн хўрӑт хӑншты вєрӑта па иса Ас-угорской культурая вәнӆтӑӆы. 

Ёмвошн лыпӑт хой­ты тыӆӑщн 17-мит хӑт­ӆӑн округ мир творчества хотн як­ты-ариты мир пӑта йиӆуп арӑӊ-моньщӑӊ оӆ пўншса. 

Мєт оӆӑӊ м вўща ясӑӊ Югра мўв куль­тура Департамент хуща рәпитты ӆӑӊкӑр хә В. Фри­зен вўс. Ӆўв ар м ясӑӊ юх­тум ёх пєӆа, якты-ари­ты мир пєӆа путӑртӑс: 

Ёмвошн вәӆты «Торум Маа» нємуп музей тӑм оӆ 35 оӆа йиӆ. Тӑм мӑӊхӑтӆ еӆпийн, лыпӑт хойты тыӆӑщн 16-мит хӑтӆӑн музей хуща «несубботник» нємуп хӑтӆ вєрӑнтса. 

Тӑм хӑтӆ вохсайт ка­шӑӊ кашащты хӑн­нєхәйт па мєт ӆавӑӆсайт щи ёх, мӑта хуятӑт лупты пӑкӆӑт: «Ма «Торум Маа» музей вєрӑнтсум». 
Музей сайтӑн хӑншман вәӆ: «Щимӑщ ясӑӊ араӆ пєлӑк ёх лупты пӑкӆӑт, арсыр вошн вәӆты ёх. Тӑм тӑхи вєра ар мир ӛрн музея йис!»

Тӑм няниет вєрты пӑта мосӆ: 50 грамм дрожжи, хәӆум пушӑх, хәт вән нялы саккар, и ай нялы суӆ, и литра па и ӑстакан нуви ӆант, и пачка маргарин.

Мєт сыры нянь шўм омӑсты мосӆ. И ӑстакан лоньщи йиӊка 50 грамм дрожжи рўвӑтты. Щӑӆта хәӆум вән нялы саккар па кӑт вән нялы ӆант пунты па ха рўвӑтты. Хошум тӑхия омӑсты, нянь шўм нух ат єӆмӑӆ.

Тӑм юнтӑн аршӑк няврєм вєритӑӆ юнтты. х пайн и х хӑщӆ па щит пиӆа еӆӆы юнтты мосӆ. Оӆăӊ юнт 16 номерн вантаты.
 

1. Хӑщум и хие ёш ӆаӊӆа пун­ты па нухӆы вущкӑты. 

2. Щи пийн вән па шӑшийӆты паӊӊӑн кўтн катӑӆты па щив тӑӊӑрты. 

Вәйт ӆор тыӆӑщн ма Ямал мўва Шу­рыш­карской района Хӑнты-Муши кәрта ӊхсум. Щӑта вєртутӑӊ ёх пӑта мӑӊхӑтӆ вєрӑнтсы. Ӆыв ӆапӑт мӑр арсыр әмӑщ вє­рӑт па пурмӑсӑт ванӆтӑсӑт па йиӆуп щи­рӑта вәнӆтыйӆсӑт. Иса мӑӊхӑтӆа Ямал мўв Пуӆӊавӑт вош, Ов­кәрт, Муши, Ӆорвош кәртӑт эвӑӆт мир юхтыйӆсӑт. 

«Ильбигорская» община па «Касум ёх» тӑхи хўвн каш тӑйсӑт пўнӑӊ нюки хот ланкуп ёнтты. Ӆыв вєра ӆӑӊхасӑт тӑмӑщ пурмӑс ёнтты вєр уша павӑтты. Ӆыв нумсеӆ йинмӑс Департамент культура грант ёша павӑтмеӆн.

Мєт оӆӑӊӑн вўӆы су­хӑт сорӑӆтӑсӑт. Тӑӆ нюки хот ланкуп пӑта тӑюм вўӆы сухӑт мосӆӑт, щирн ӆывты тӑнӑӆты кєн­шӑк, шушӆаӆ машӑк нух питӆӑт.

Лыпӑт хойты тыӆӑщ кимит хӑтӆӑн Ёмвошн «Торум Маа» тӑхийн шуши мир вәнӆтӑты оӆӑӊ ӑшкола оӆӑӊӑн ванӆтупсы пўншсы. Щи оӆӑӊӑн айт ӑктӑс па щи пурайн вәнӆтыӆум хуятӑт пиӆа вәйтантыӆӑс культорологической наукайт кандидат нє Любовь Кашлатова. 

Мєт оӆӑӊ архив нєпе­кӑт 1933-мит оӆ щирн хӑнш­ман вәӆӆӑт. Сў­мӑтвош районной архив нєпекӑтн хӑншман, хуты Муликәрт начальной ӑш­кола 1927-мит оӆн пўнш­сы. Кәща хәя щӑта щи пурайн И.В. Ендырев вәс. 

Нӛрум хумӑс ухн

Хӑнты ёх кўтн арсыр юнтты вєрӑт вәӆӆӑт. Тӑм хӑтӆ щоӆн юнтты питӆўв. Щи пӑта мосӆ: сорум х эвӑӆт кешийн эвӑтты па нюхӑртты 50 муй па 100-кєм хие, хўваттэӆн – 15-20-кєм см, вўтаттэӆн – 0,5 см. Веӆщи вўянтты няврєма кєн юнтты, хән юхӑт йирӑӊӑт. Апрӑӊа па ма юнтты вәнӆум хӑннєхуята х йирӆаӆ вәшумӆыйт, аӆмәнтыки щитӑт ӑӆ вўӆиӆӑт.