Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Увӑс мирӑт хўв йис вўш эвӑӆт ӆәмӑтсухӆаӆ па кўра ӆәмӑтты утӆаӆ вой па хўӆ сухӑт эвӑӆт ёнтсӑт па ӛхӑт әмӑщ пӑта ёнтум утӆаӆ хурамтты питсӑӆаӆ. Кўш сӑхӆаӆ, кўш вейӆаӆ, кўш нюки вейӆаӆ, посӆаӆ, рнасӆаӆ иса хурамӑӊ хӑншийн вєрман вәсӑт. Кашӑӊ хӑнши ӆўв кан щир тӑйӆ, итәх хӑншет ӆавӑӆты щирӑт тәсӑт. 

Ищки тӑӆ пурайн и вєра мосты ӆәмӑтсух – щит ёнтум посӑт. Кашӑӊ ёнтӑсты нє ӆўв щирӑӆн щит ёнтӑӆ па хурамтӑӆ. 

Тӑмхӑтӆ щикўш тови пура юхтӑс, тәп камн ищиты ищки вәӆӆяӆ. Щи пӑта хуӆна хошум ӆәмӑтсух ӆәмӑтты мосӆ. Тӑм оӆ арсыр посӑт ёнтӆыйт: ван па хўв пўнӑӊ сух эвӑӆт. Мєт әмӑщ па хурамӑӊ посӑт тывӆӑт хән арсыр сухӑт иха ӆыӆӑтӆыйт. Щи тумпи арсыр вой сух эвӑӆт сыр-сыр ӆәмӑтсух ёнтты рӑхӆ. 

Вән кєр тыӆӑщ 9-мит хӑтӆӑн Нефтеюганск вошн Вурӊа ими мӑӊхӑтӆ вәс. Щит арсыр мирӑт йис вәӆупсы еӆӆы тәты тӑхи па «Югра ӆыӆӊуптӑты» вошӑӊ оса тӑхи ёх ӆэщӑтсӑт.

Мєт сыры хурӑт хӑнш­ты хӑнты нє Ири­на Мазалова «Югра мўв моньщӑт» нємпи ванӆ­тупсы аӆяс. Тӑм ими, ван­тэ, моньщӑӊ ими Таисья Чучелина рәт эвӑӆт йиӆ, щирн айтєӆн моньщӑт хә­ӆӑнтӑс па хурӑт хӑншӑс. Ӆўв хурӆаӆ пєӆы шєӊк әмӑщ вантты.

Щиты Согом кәрт оӆӑӊӑн єтум киника нємӑтӆы, мӑта ут щи кәртӑн кўлуп хотн рә­питты нє Любовь Владимировна Чугайнова унтасн ӆэщӑтсы. Ӆўв путӑртӑс, хутыса интӑм йис пурайн ӆыв кўлуп хотн мир пӑта рәпит­ӆӑт, муйсӑр әмӑщ вєрӑт әхтыйн кӑпӑртӆӑт.

«Муй хурасӑӊ ӆор мўвие,
Муй хурасӑӊ Ас мўвие,
Сўмӑт хн иса єнмум,
Вусты ваншийн иса єнмум!»

Тӑмӑщ хурамӑӊ па хошум ясӊӑт пиӆа сєма питум па айтєӆн єнмум Ай Асэв рәт мўвӑӆ пєӆы ай кєр тыӆӑщ 28-мит хӑтӑӆн 2022-мит оӆн Ёмвош Издательства «Новости Югры» хот йитн моньщӑт хӑншты хә Владимир Енов йиӆуп киникайӆ єсӆӑс. 

Вән кєр тыӆӑщ 9-мит хӑтӑӆн Нижневар­товск вош «Нюӆ х» нємпи ӛращты вєра вәнӆтӑты па рўтьщӑты тӑхи пўӊӑӆн Вурӊа имев мӑӊхӑтӆ постӑсы.

Мойӊа па рўтьщӑты щира юхтум мир ещаӆт Югра па Ямал мўв­ӊӑн эвӑӆт вәнт шушийн вәӆты шуши хуятӆўв єтсӑт.

Вән кєр тыӆӑщ 12-мит хӑтӆӑн Ёмвошн «Торум Маа» тӑхийн па Саранпауль вошн шуши мир пурмӑсӑт шавиман тӑйты хотн «Мўвєм мӑнєма шєӊк мосӆ» нємпи ванӆтупсы пўншсы. Щит вухаӆь ими Аксинья Степановна Мерова шәӊӑт нәмты щира ӆэщӑтсы, тӑм хӑтӆ ӆўв 90 оӆа ӆәӆн йис.

Ӆўвеӆ нәмӑӆмӑты Ёмвошн па Са­ран­пауль хущи рәт ёх­ӆаӆ иха ӑктӑщийӆсӑт па кўтэӆн видеосвязь щирн путӑртсӑт. 

Вән кєр тыӆӑщ 7-мит хӑтӆӑн хӑнтэт па вухаӆят па щи Вурӊа имиев хӑтӆ постӑсӑт. Округев вошӑтн па кәртӑтн хўв ӆавӆум вурӊа имев пӑта әмӑщ мӑӊхӑтӆӑт вєрӑнтсыйт. Ёмвошн ищи «Торум Маа» тӑхи хущи мир ӑктӑщсӑт, ӆәӆн вурӊа имева вўща ясӊӑт лупты. 

Йиӆуп оӆ оӆӊитты еӆпийн ван хӑтӆуп тыӆӑщн Россия мўвев хўватн әмӑщ вєр тывӑс. «Хӑншетн хӑншум Россия мўв хурас» нємн пунсы. Мєт сыры тӑм вєр Чувашия мўвн оӆӊитсы па ӛхӑт Россия кашӑӊ мўва китсы, ӆәӆн щӑта вәӆты шуши мир вєртутӑӊ хуятӑт рәт мўвеӆ хурас хӑншийн ат ёнтсӑт. Мосӆ лупты, хуты тӑм оӆ иса мўвев хўватн «Россия мўв йис вәӆупсы нух ӆэщӑтты оӆ» нємн аӆьсы. Щи пӑта тӑм вуӆаӊ вєр щи оӆа кантсы.

Рязань вошн 2022-мит оӆн ай кєр тыӆӑщ 16-20-мит хӑтӆӑтн йис арӑт-моньщӑт ӑкӑтты ёх вән вәйтантупсы вәс, щит фольклористӑт V-мит Всероссийской конгресс. Тӑм мєт ар мир ха ӑкӑтты вәйтантупсы, тыв юхтыйӆӆӑт учёной мир, йис арӑт-моньщӑт ӑкӑтты ёх, щи моньщӑт-путрӑт еӆӆы ариты-моньщты мир, тӑмӑщ йис вєрӑт пиӆа рәпитты хуятӑт, нумӑсн-сӑмн тӑйты йис вєрӑт пиӆа рәпитты ёх.