Форма поиска

Для слабовидящих

Ай моньщ нєңие

Атэт кат юх аватн, атэт вәнт юх аватн Ай моньщ нєңие вә. Щиты вәта-хота кўтн ин нє пухие тӑйс. Онтупа-сәна вәтасэ. Тӑйты, єнматы питсӑэ. Оңан мостуман, эвамуман тӑйсӑэ. Тови оаңа йис, ин пухие ўвеа ӑн мосты питӑс. ўң-тови юхтум артан, юхан хуща еңкат увн тәты питсайт. Ай моньщ нєңие пухие онтпа муйан вўсэ па еңк шәп әхтыя омсӑсӑэ. Па онтпаң няврєм увн щи тәты питсы. Ай моньщ нє пуха еңк пул әхтыя омӑсма юпийн еша вәс па пуха ўвеа шаля йис. Па нәмасӑ, ин па хән ыӑң няврєм вўєм па әпӑт аканя вєрєм пухєм. Щӑта па әпӑт акань щи вєрӑс.Ай моньщ нє кәрт эвӑт юхан ов пєа еншӑк апӑт Порнє вәсӑт. Ин Порнєңӑт юхан пyңа хўват навартэ кўтн, еңк пул әхтыйн тәты няврєм шиваасӑт. апӑт Порнє лупӑт, щи няврєм муты вўрн вўты тaэв. Ващ юх вўсӑт па онтуп ке эвӑт вўты щи тасэ. Мєт ай Порнєңӑн ўв єнматы щи питсы. Ин ар хә, моньщ хә муй хўв єнма-ворма. Ёш ёша йи, кўр кўра йи. Щиты щи єнма-ворма. Еша вәс камн хәхӑтяты уваттыя йис. Ай Порнє ӑңкия щи тӑйӑэ. Ай Порнє ӑңкен ай нёыенӑн па ӛхыенӑн вєрса. Камн ай войэт катӑман яңхты щи питӑс. Муй войе вә, юхи тәэ. Ин порнє ӑңкиан имухты юхи щи вохы. Щитaӑн ушаң уваттыя йис, па нәмасый вәнтаң пєлак кєрӑтты. Юхан пєлак пєы ки яңхлум. Мосаң нёпӑң вой, вәнт вой ёша павӑтум. Порнє ӑңкиам арӑншӑк апӑтты питаам. Ин Порнєңӑт щимӑщ ясӑң хәме артан щи пaкӑнсӑт:

– Нӑң муй мўңӑт хӑйты нумасн питсайн.

Ай моньщ хә щитэӑн луп:

– Нын хуты мӑнӑт єнмасан, тӑйсан. Па ма па, муя нынты хӑйаам, нынӑты хӑймємӑн па муй вўрн вәты-хоты питум.
Щитaӑн ай моньщ хә вәнтӑң пєлӑк кєрӑтты питӑс, юхаң пєлӑк кєрӑтты питӑс. Нёрум хор кўр эвӑт, вәнт хор кўр эвӑт. Пурнє ӑңкиа щи єӑт, щи неӑт. Тӑӑң вәнт хор ипўш омсумтыйӑт нєматэ ӑн хӑщ тӑӑңтак щи єэ.
Щитан нәмӑсый:
– Тӑми ищипа ма ӑңкиам ӑнтә, па ма хуты щи мурта ӑн щи єум. Па муя па пакӑнсӑт, ма оаң вәнтыты мӑнты сонтумємн.
ўв сахӑт нумӑс вєрӑс еншӑк юхан тый пєа хоман яңхты. Пурнєа пєа лупий:
– Ван мўвєм вой-хўӑ иса щи хуасӑт. Ма тӑм пўш ат хоман яңхум. Мосӑң е вәнтӑт вой-хў аршӑк тӑйӑт.
Пурнєңӑт щитєӑн па щи щушты питсӑт:
– Вәнта хўва мӑнан, а тәп омта. Мўң нaңӑт вәтшатэв юпийн муй вўрн па вәты питўв.
Ай моньщ хә щитан луп:
– Ван тӑхєм вой-хў иса ӑн тӑй. Ма єтут вәйтты ӑн питсум. Па ма єтут тәты тӑхєм эвӑт ки вўыум па мўев па щӑха єўв.
Щиты айта ин Пурнєңӑт явӑтты тӑхе эвӑт щи вўысӑт.
Ай моньщ хә пӑнта щи ояс. Хўв тӑхе хўв шәшӑс, ван тӑхе ван шәшӑс, етӑн оаңа ювум артан апӑт кўрӑң вой шиваӑс, айта вана рӑхӑтыӑс. Па айта хуыева щи павӑтсӑэ. Войа хурӑс. Щӑта па ат хоты уллот вєрӑс. Ай нюхи пулые кавӑртыӑс па шай яньщӑс. Па ата ювум артан и щи уӑс. Тәп и уӑс, хәантый, хуты Порнєңӑт увман щи йитэ сащ. ўв нух киӑс, рaт тўтӑн вущитсӑэ па вой нюхи пут кавӑртты єхтӑс. Пурнєңӑт юхӑтсӑт па лупӑт:
– Нӑң муя хўва мӑнсан, мўңӑт хӑйсӑан.
Ай моньщ хә лупий:
– Ма щи лупсум, тәп хоты мӑра нынӑт хӑйаам. Вантан, ма апӑт кўрӑң вой павӑтсум. Тӑм тӑта уам нюхи па тӑйум, кавӑртум нюхи тӑйум. єваты тӑта ма тyвум нюхиам эвӑт. Ма щи мӑр нынана уты уллот єщӑтум.
ўӑң вой сухӑт эрматсӑэ па луп Пурнєа пєа:
–Ма нынӑна тӑта уллот щи эщӑтсум.
Пурнєңӑт щитэн лупӑт:
– Мўң тӑта ищкийн щи певаюв.
Ай моньщ хә юхы луп:
– Ищки эвӑт ки нын пӑаты, муя па ма юпємӑн вәнта йисты. Тыв уаты, ма нынан эты па вой сухатн лаңкасаам.
Ин Пурнєңӑт євум рўвеӑн имухты щи усӑт, па вуюмсайт. Ай моньщ хә щитан хӑщум вой суха па щив эты тӑхӑс, щи эты вой нюхиа щив лаңкасӑс. Ямсыева лaп павтум артан вән Тәрум аще пойксӑэ. Этар ищки ән ат вєр. Ма арєм ки е мӑн, ма моньщєм ки е мӑн, тӑм Пурнєңӑт тыв ат ән потайт. Ма ӑңкиам ки вәсӑт, тӑмиты хән мӑнӑт нёхаман ма юпємн яңхсӑт. Ааңая ювум артан Пурнєңӑт иан нюхи пай ипийн вуратыйты щи питсӑт. Ай моньщ хә нымӑңа ваттӑс па еы мӑнты щи питӑс. Тӑӑң хӑт мӑр щи мӑнӑс. Етная ювумн уллот вєрӑс, тўтъюх тәс, тўт аӑс, шай кавӑртӑс, шай яньщӑс па и щи уӑс. Атан вәма питӑс:
– Яйе, ӑңкенӑн авӑайн, ма нӑңӑт кaншты партсаюм. Нӑңӑтты кaншман щи юхӑтсум. Ааңа нух вєрӑс па нәмӑсый, муйсар па щи-мӑщ вәум ма вантсум. Щитaӑн рaт нух аӑс, шай пут кавартӑс, шай яньщты питӑс. Вантӑэ, рaт хоңан порхаяң ай пyхие оь, уваттэн паң пӑӑт. Ай моньщ хә пєы луп:
– Яйе ма нӑң апщен. Мӑнумн сора ӑңкен хуща.
Ӑңкен нӑңӑт авӑман муртаа щи йис.
Вўща вєрсӑңӑн, па шай яньщсӑңӑн. Апще яй пєа луп:
– Ма сора яңхты вєр тӑйум. Тӑм тӑта ма ай ӑңкӑр әхєм тыв эа, ма нӑңӑт тәєм.
Яй щитaӑн луп:
– Ма хуты авӑрт нӑң, мӑнӑт тәты кәс хән тӑйан, ӑнтә яйе тыв эа, ма хуты хән нӑң кєменӑн яңхлум. Яй щитан апще әхаа щи эӑс. Апщен хупємасы нум вот щуваң сыйн тәы, увӑс вот щувӑң сыйн тәы.
Щиты мӑнтан кўтн вантан тўңкӑң-мўвӑң ай хотые эвӑт пәсаң кавар. Ай моньщ хә ӑңке хоуман ов хуща оь. Ӑңке хуща вана мӑнӑс, вўща вєрӑс. Пyхие ма вәйман щи тӑйсєм, нӑң ыӑң. Ма хущєма щиты тәсыйн. Юхи луңсӑт ӑкеӑн каврум йиңкан яньщтасы. Ӛхат хӑт хәньа йис. Ай моньщ хә сонтумӑс юхан пєлак кєрӑтты, вәнт вой кўр эвӑтты, нёрум вой кўр эвӑтты. Апще ищи ўв пиєа мӑнты сонтумӑс. Яй лупий ма хуты вән, нӑң ай, ма нӑңӑт єты щи пәрумєм. Апще юхы луп:
– Ӑнтә. Яйе, ма ищи нӑң пиєна мӑнум. Нӑң муха Порнєан эвӑт ювмєн пурайн, муй ампа ма нӑңӑт ӑңкен хуща тәсєм.
Щи артан веьщи яй кaшащӑс апще панӑн тәты. Нымӑана оьсаңӑн па щи мӑнсаңӑн. Яй апще пєа ванта, ўв муй вєр, апще ищи ут вєр. ўв муй мурт пӑста мӑн, апще ищи муртан щи мӑн. Щиты вәнтӑң пєлак керӑтты питсӑңӑн, юхан пєлак кєрӑтты питсӑңӑн. Нёрум вой, вәнт вой пайн тәты питсӑңӑн. Лупасӑт, хотӑт тєкнуптаты питсӑңӑн. Щиты хәум хоят вәты-хоты щи питсӑт. Имуты хӑта йис, ӑңке ай пух пєа луп:
– Нӑң тӑмхӑт юн хӑща.
Ӑн кўш ӑңхӑс юӑн хӑщты. Яй па луп, айе тӑмхӑт юӑн вәа. Ма атэт хўва ӑн мӑнум, ван тӑхия яңхум па сора юхи юхӑтум. Щиты кӑт хyятн акань луват ай пух юхи щи хӑщуптасы. Яй нымаңаа оьс па мӑнӑс. Ӑңкен кyншємасы, ин ай пухие па тўта вyщкасы. (Акань луват ай апще щит әпат акань вәс. Ӑңке пух онтпа муйн еңк пул әхтыя омсама юпийн. Әпат акань хура вєрсӑэ. Па ӛхӑт пух мосматма артан, акань парсӑэ мӑнты пух кaншты).
Тәп акань уват ай пух тўтан вyщємасы. Вән пух юхи ов эвӑт рӑкнӑс. Па ӑңке пєа нёхмӑс:
– Нӑң муй пӑта тӑм вєрум вєрен ма йисєм, хәсєм тўта вyщкасэн. Ма ёшєм-кўрєм нёрхӑт вәме пурайң нӑң мӑнӑт онтпєм муемн тови еңк йиңка пўш әхтыя эсыйсэн. Па аканя вєрантсэн. Щӑта йинаң ма йисум-хәсум мӑнӑт кaншты партсэн, па ма нӑң хyщена тәтясыюм. Ин па тӑңха, па щи сыта йисӑн. Ма тӑта щи пӑрум. Ма пaртєм юпийн нӑң па щӑха хуйтэнӑн тӑйайн. Шәк вантты щи хӑщан.
Щи ясӑңа юпийн пух иы лакнємӑс. Па пўпая щи йис. Ай моньщ нєңие щиты пух йис-хәс паратма юпийн атэт щи хӑщӑс. Пуха ыа әпӑт аканя хуща вәс. Па щи пӑта пух акань вyщитум юпийн имухты пўпая щи йис.
Ай моньщ нєңие па щи атэт ка юхевтєн, атэт вәнт юхевтєн, атэт хӑщӑс. уватты ўв нухы павӑтсӑэ. Пирща ювма артан па хуйтєн нётты пита? Щиты щи пӑрӑс. Тӑм моньщ тӑта сухнӑс.
Татьяна Ивановна ЛОЗЯМОВА путӑртӑс, нєпека хӑншӑс Вера ЛОЗЯМОВА.
Лємаң мўв вәнт кәрт.

 

Рубрика: 
Хӑнты мир моньщӑт-путрӑт - хантыйские сказки, рассказы
Номер Ханты Ясанг: 
№ 16 (3388)
5.09.2013