Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Щиты рӑхӆ лупты хӑнты мир хурӑт хӑншты хә Геннадий Райшев «Геннадий Райшев. Гомерӑн хӑншум «Илиада» па «Одиссей» путӑрӊӑн хувӑт хурӑт» нємпи ванӆтупсы оӆӑӊӑн. Щит тәнӆуп тыӆӑщ 10-митн вәс. 

Тӑмхӑтӆ щив ар вошӑӊ мир юхтӑс. Хӑнты мир писатель Еремей Ай­пин вўща вєрӑс: «Ешӑк Геннадий Степанович, нӑӊ ванӆтупсэн – щит иса пурайн вән мӑӊ­хӑтӆ, щит мўӊ пӑтэва вән амӑт, щирн нӑӊена вән пәмащипа лупӆўв». 

Мўвев авӑты ёх мӑӊхӑтӆ еӆпийн вотӑс тыӆӑщ 22-мит хӑтӑӆн Сўмӑтвош район Саранпауль кәрт пўӊӑӆн кӑсты вўєң ёх кўтн 73-мит кӑсупсы вәс. 

Вўєң ёха мосӑс вўы пӑсты кўрумн хәхӑты, вўыйн кирум әхӑтн наврӑтыйман, әхӑн оьман, вўэт пийн ухн мӑнман. Кӑсты  имет кўтн вўӆы әхӑӆн кӑсты вєрн па ипуӆяӊ мӑнум вўӆєӊ ёх пєӆа мєт әмӑщ вәс вантты. 

Сўмӑтвошӑӊ районной краеведческой музей хот кәщая ар оӆ мӑр Людмила Васильевна Андриянова вәӆ па рәпитӆ. Щив ӊхмємн ма нємасыя ӆўв пиӆӑӆа вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. 

Тӑм йисн ар ут вєрӆы мўӊ мирев тащӑӊ вәӆупсы еӆӆы тўвман. Тәняӆ юхи хӑщум тыӆӑщн Ёмвошн округ мир творчества хот ёх нємасыя вәнӆтӑты хӑр ӆэщӑтсӑт. Щив юхтум няврємӑт, вән хуятӑт топщитты вәнӆтыйӆсӑт. 

Хӑнты мир арсыр нум­сӑӊ юнтупсэт тӑйӆ. Тӑм хӑтӆӑн хӑнты мирев йис вәӆупсы ӆєрамтты хә Тимофей Молданов па Касум кәртӑӊ хә Яков Тарлин нємасыя юн­тут аӆьсӑӊӑн. Кӑт хуят ёшӆаӆ кеӆн лӑп йир­сыйт, мосӑс мәӊхӑл ӑн кєтумман єӊхӑсӑщты. 

Тәнԯуп тыԯӑщ нивӑӆмит хӑтӑԯн Ёмвошн А.В. Филипенко нємуп тӑԯ кӑсупсэт ԯэщӑтты хӑрн «Лыжня России – 2020» нємпи ԯўхӑң кӑсупсы мӑнӑс. Тӑта тәня о иты 1500-кєм вошӑң мир кўтэԯн кӑссӑт.

Юхи хӑщум оӑт вўш эвӑт па тӑмхӑт вәнты вошӑң шуши мирўв ԯўхӑң кӑсупсыйн кӑсты юхтыйӆӆӑт. 

Тәняӆ ван хӑтӆуп тыӆӑщ оӆӊиттыйн Ёмвошн культура, искусства, йис вєрӑт әхтыйн рәпитты хуятӑт, вєртутӑӊ ёх иха ӑктыйӆсыйт. Щӑта «АртФеномены народного искусства Югры. Живая культура традиций» вєр ӆэщӑтыйӆсы. 

Щив округев арсыр районӑт, вошӑт па кәр­тӑт эвӑӆт хӑннєхуятӑт юхтыйӆсӑт. Тӑм вєр Россия мўв президент грант вухӑт унтасн тывӑс. 

Вәйтантупсыя юх­тум хуятӑт вєрум пур­мӑсӆаӆ ванӆтӑсӑт. Ӆыв путӑртсӑт, муй щирн щит вєрты рӑхӆ, муй щит пӑта мосмитӆ. Вошӑӊ па мойӊ ёх пӑта нємасыя лекцияйт, кӑсупсэт, мастер-клас­сӑт вєрӑнтсыйт.

Владимир Волдин нємуп хӑнты мир оса тӑхийн рәпитты ёх йиӆуп тыӆӑщ 26-мит хӑтӑӆн Ёмвош районӑн Кышик вошн киника ӆўӊӑтты хотн вәйтaнтупсы вєрӑнтсӑт. Тыв Нуви сӑӊхум район, Ёмвош эвӑӆт йис пурмӑсӑт шавиман тӑйты хотӑтн, киника ӆўӊӑтты  тӑхетн, учёной ёх па арсыр оса тӑхетн рәпитты хуятӑт ӑктӑщийӆсӑт. 

Кашӑӊ пурайн, хән муӆты әмӑщ ут вєрты оӆӊитӆӑн, нӑӊ пӑтэна муӆты м ут пўншӆӑн. Кашӑӊ йиӆуп вәйтантупсыйн, йиӆуп хӑннєхә, вәӆупсэӆ, әмӑщ вєрӆаӆ оӆӑӊӑн уша павӑтӆӑн. 

Тӑм йисн хӑнты мир учёной ики Тимофей Молданов ар ӛр пунӆ, ӆәӆн хӑнты мирев Пўпи якты хот еӆӆы ат вәс. Вән научной нєпек хӑн­шӑс, Ёмвошн нємасыя Пўпи якхот ӑшколайн няврємӑт щи вєра вәнӆтӑӆ, щи тумпи округев ӆуваттыйн Пўпи якты хот ӆэщӑтӆ. 

Кондинской мўвн Шугур вош Юконда юхан пўӊӑӆн вәӆ. Тӑм вошн 1956-мит оӆн оӆӑӊ классӑтн вәнӆ­тыйӆты няврємӑт кє­ша ӑшкола па ин­тернат пўншса. Ӛхӑт 1973-мит оӆн тӑта вән ӑшкола вєрса. Щи оӆӑтн тӑта итәх няврємӑт аӆӑӊая вәнӆтыйӆсӑт па тәх эвет, пухӑт хӑтӆ кў­тупн ӑшколая ӊхсӑт. Иса 170 айӆат ёх Шу­гур вошн вәнӆтыйӆсӑт. Щӑӆта интернат хотн 40 няврєм вәс, 1980-мит оӆн щи хот лӑп тәхӑрса.