Щиты ма имухты уша вєрсум Касум кәртӑӊ пәӆьницайн Валентина Васильевна Тользиная кабинета ӆуӊмємн. Ӆўв мӑнєма, мойӊ нєӊа, амтӑс па иса муй оӆӑӊӑн ма иньщӑссум, юхӆы тәса путăртăс. 

Уша йис, Валентина Васильевна хӑнты Тарлин рәт эвӑӆт йиӆ. Ащеӆ Василий Макарович Тарлин, ӑӊкеӆ Евгения Степановна Ерныхова рәт эвӑӆт вәс. 

- Тӑм оӆ мўӊ Вуӆаӊ По­беда хӑтӆ вўш эвӑӆт 80 тӑӆ постӑӆўв. Мўӊ семьяев эвӑӆт Макар Ильич Тарлин щатьщащєм 1941-мит оӆн ӆаӆя мӑнӑс, 1943-мит оӆн ӆавӑрта мәшмӑӆтум пийн юхӆы кєрӆӑс, ӛхӑт сўсн сурма питӑс. Мўӊ веккєши ӆўвеӆ нәмман тӑйӆэв. Ин хиӆыӆама ӆўв оӆӊӑӆн путӑртӆўв, – Валентина Васильевна лупӑс. 
Тӑм хӑнты ими тәнӆуп тыӆӑщ 7-мит хӑтӆӑн 1958-мит оӆн Амня кәртӑн сє­ма питӑс. Ащеӆ хўӆ па вой веӆпӑсӆӑс, щӑӆ­та тўтӑӊ хопн рәпитӑс, ӑӊ­кеӆ хот рәпата тўвман вәс. 
Валя эвие Касум кәр­тӑӊ ӑшколая рўщ ясӑӊ ӑн тӑйман юхтӑс, сы­рыя щикўш ӆавӑртшӑк вәс. Ӛхӑт ӆўв щи ясӑӊа вәнӆты­ӆӑс, интернатн ар пиӆнє вәйтӑс, щирн еӆӆы амтӑӊа вәнӆтыйӆты йис. 

- Ӑшколайн вәнӆтӑты ёхӆам пиӆа арсыр мӑӊ­хӑтӆӑт ӆэщӑтсўв, тӑӆ пу­райн ӆухн хӑтӑтьӆясўв, «Зарница» па па ищимӑщ кӑсупсэтн кӑссўв, щи тумпи арсыр кружок тӑхета ӊхсўв – тӑм пура вәнты щи щўняӊ оӆӆам ма нәмӆӑӆам, – Валентина Васильевна лупӆ. 
1975-мит оӆн Валя Тарлина нивӑӆ класс ет­шуптумаӆ пийн Ёмвоша мӑнӑс. Тӑта медучилищайн фельдшера вәнӆтыӆӑс. 

- Фельдшер – катрайн кәртӑн иса пурайн мосты тохтура вәс! Нәмӆєм, кәр­тємн хӑннєхә мәша йиӆ ки, имухты фельдшер вохсы. Щирн ма м рәпа­та пирисум, – тохтур ими путӑртӑӆ.
Нєпекӑӊ айӆат эви Вўт­воша рәпитты китсы, ӛхӑт еӆӆы вәнӆтыйӆты щира Сўмӑтвоша мӑнӑс. Щӑта район пәӆьницайн инфекционной тӑхийн ай тохтура вәс. Пухӑӆ сєма питмаӆ пийн 1982-мит оӆн ӆўв рәт Касум кәртӑӆа кєрӆӑс па пәӆьницайн мәшӑӊ ёх мӑӆты па уӆты тӑхийн тохтура нётӑс. 

1987-мит оӆ вўш эвӑӆт Валентина Тользина няв­рємӑӊ тохтура нётты нє­ӊа рә­питты оӆӊитӑс. Айӆ­тыева няврємӑӊ тохтура щи йис. Рәпатайӆ оӆӑӊӑн путӑртӑӆ: 

- Няврєм – щит Тәрум Ащийн миюм сыстам хӑннєхә! Шєӊк әмӑщ вантты, муй щирн ӆыв єнумӆӑт! Вантэ, ай эвет-пухӑт тӑйты нєӊӑт хуща юхи ӊхман вантӆум па нєпека нух хӑншӆум, муй щирн пушхие єнмӑӆ, хән оӆӑӊ пєӊкӑт єтсӑт, хән веӆщи путӑртты оӆӊитӑс па па мосты вєрӑт оӆӑӊӑн.
Ин Касум пәӆьницайн 225 няврєм хӑншман вәӆ, щи эвӑӆт Вўтвошн хәт эви-пух па щи арат Ӆорвошн вәӆ. Касум кәр­тӑӊ ӑшкола па хӑтӆ мӑр ай няврємӑт тӑйты хотн ищи ай тохтурӊӑн рәпитӆӑӊӑн. Ӆорвошн ай пәӆьницайн тохтур кәртӑӊ мир вантӑӆ, прививкайт ӆоньщтӑӆ па пуртәнӑт мӑӆ. Ӆавӑрт кӑши-мәшăӊ хӑннєхә тух­ӆӑн хопн Нуви сӑӊхум районной пәӆьницая тә­ӆы. Юхи хӑ­щум оӆӑтн тӑӆ пурайн Ёмвош эвӑӆт ӛӊк ӛш хўват вән машинайтн арсыр тохтурӑт юхӑтӆӑт. 

- Щит шєӊк м! Вантэ, щиты мосты пурайн хӑн­нєхә вантум пийн уша вєрты рӑхӆ, мәшитӆ муй ӑнтә. Муй м – щит юхи хӑщум оӆӑтн кәртӑӊ мир мосты пурайн привив­кайт ӆоньщийӆты питсӑт. Сўсн грипп мәш эвӑӆт при­вивкайт вєрӆўв, щирн ши­мӑӆшӑк хуят мәшитӆӑт. Мўӊ шуши мирев йистєӆн ищки Увӑс мўвн вәӆ, потум хўӆ ӆєӆ, щирн тӑм пура вән­ты турӑх мәшӑт па опистор­хоз мә­шӑт вәӆӆяӆӑт, – тохтур ими лупӑс.
Валентина Тользина щикўш хәс оӆ юхӆы пен­сияя мӑнӑс, тәп хуӆна рәпитӆ. Иха ӆў­ӊӑтты ки – 45 оӆ мир мӑӆ­тӑӆ. м рәпатайӆ пӑ­та арсыр ишӑкты нєпекӑт тӑйӆ. Лупӆ: 

- Ин айӆат ёх кәртӑта вәӆты па рәпитты ӑнт юхӑтӆӑт. Мўӊ ӑшко­лае­ва ӊхийӆӆўв па вән клас­сӑтн вәнӆтыйӆты няв­рємӑт пиӆа путӑртӆўв, тохтур – щит иса пурайн мосты рәпата! Мўӊ айӆат тохтурӑт ӆавӑӆӆўв. Ин Касумн йиӆуп хотӑт омӑссыйт, щирн рәпитты щира вәӆты хотӑт мӑӆыйт. Ма, мосӑӊ, па оӆ ищи рўтьщӑты мӑнӆум.
Валентина Васильевна лупӑс, 1991-мит оӆн Иван Тользин хуща икия мӑ­нӑс, ӆўв вой тохтура вәс. Виктория эвиян сєма пи­тӑс. Тәп ӛхӑт икеӆ йиӊка пи­тӑс, щиты атэӆт В.В. Толь­зина кӑт няврємӊӑӆ єн­мӑӆтӑс. Ин нӆ хиӆы тӑйӆ, ӆыв пӑтэӆа хурамӑӊ хо­шум ӆәмӑтсухӑт тыйӆ.
Ешӑк Валентина Ва­сильевна, Касум кәртӑӊ мир эвӑӆт нӑӊ рәпатаен пӑта вән пәмащипа ясӑӊ лупӆум, еӆӆы хўв йис, хўв нәпӑт тумтака вәӆа!
Путӑр хӑншӑс: 
Людмила Гурьева