Шуши мирев вәԯупсы - Жизнь хантыйского народа

Тәняӆ оӆ суханты пурайн ван хӑтӆуп тыӆӑщ нивӑӆмит хӑтӑӆн Ёмвош Экспоцентр нємуп тӑхийн округев ӆуватн нємасыя тынєсты-ӆәтӑсты хӑр вәс. Щи вєрӑт мӑнум кўтн ма Касум мўв вўӆы тащӑт ӆавӑӆты тӑхи кәща хә Салават Байгузин пиӆа вәйтантыйӆсум па ӆўв эвӑӆтэӆа арсыр айкеӆ уша вєрсум.

- Салават Марсович, мӑта оӆ вўш эвӑӆт нӑӊ иса Касум мўв вўӆы тащӑт кәща хәя павӑтсыйн, муй щирн тӑм хӑщум оӆӑтн нын вєрӆӑн мӑнӆӑт?

Кашӑӊ оӆ суханты кємн Ёмвош Экспоцентр нємуп тӑхийн округев вән кәщайт нємасыя «Югра мўвӑӊ тынєсты-ӆәтӑсты хӑрӑт» тәса ӆэщӑтӆӑт. Ван хӑтӆуп тыӆӑщ нивӑӆмит хӑтӆ вўш эвӑӆт юхи хӑщум оӆэв сухӑнты кємн ищиты хәӆум хӑтӆ мӑр «Товары земли Югорской» нємуп арсыр ӆєтутӑт, пурмӑсӑт па ӆәмӑтсухӑт тынєсты-ӆәтӑсты хӑр вошевн мӑнӑс.

Ёмвошн «Торум Маа» хот хуща тәнӆуп тыӆӑщ 9-мит хӑтӆӑн юхтум ёх йиӆуп ванӆтупсы вантсӑт. Ин 180 оӆа йис, хән мўӊ Западной Сибирь мўвевн тўтӑӊ хопӑт юханӑт хўват ӊхты питсӑт. 

Ванӆтупсы хуща йис ёх пурмӑсӑт, сыр-сыр тўтӑӊ хопӑтн тӑйты щўӊкӑт, ар щира вєрум картайт вәсӑт, итәх утӑт ёшн нєпека хӑншман вәӆӆӑт, итәх утӑт тӑм йис карты щўӊкӑт мухты вєр­ман вәӆӆӑт. Щи киньща па тӑта ар йис хур, щи хурӑтн мўӊ юханӆўв хуща ӊхты сыр-сыр тўтӑӊ хопӑт ванӆтӑӆыйт. Щит Югра Го­сударственной архив ху­ща вәӆты хурӑт, итәх утӑт па хӑннєхуятӑт кан ху­рӑт.

Тӑм тәнӆуп тыӆӑщ нивӑӆхәсмит хӑтӆӑн педагогической наукайт кандидат, хӑнты нє Раиса Германовна Решетникова 65 тӑӆа йис. Ӆўв интӑм «Торум Маа» тӑхийн научной отдел кәща нєӊа рәпитӆ. Мєт сыры па ӆўв ай пушхӑт вәнӆтӑты па ӆавӑӆты нєӊа рәпитӑс. Щӑӆта Ас-угорской институтн научной сотрудника вәс.  Щи пийн Раиса Германовна «Хӑнты ясӑӊ» газетаев хущи ух нєӊа павӑтсы, тӑта ӆўв 16 оӆ мӑр рәпитӑс.

Хӑнты мирев кўтн апрӑӊ, хӑннєхәйт пєӆы м, сӑмӑӊ, мутрайӊ ёх вәӆӆӑт, щимӑщ ими Нуви сӑӊхум районӑн Поӆнавӑт кәртӑн вәӆ, щит Альбина Матвеевна Фирсова (Туполева). Ӆўв кашӑӊ хӑннєхәя нётты щир тӑйӆ. Тәнӆуп тыӆӑщ 17-мит хӑтӆӑн ӆўв 75 оӆа йис.

Юрн нє Татьяна Петровна Валей Ненецкой округ Каратайка кәртӑн вәӆ. Ма ӆўв пиӆэӆа тәняӆ Москва вошн вәтаӊа йисум, хән «Увӑс мўв тащӑт» вән ванӆтупсыя ӊхсум. Ӆўв вәӆупсэӆ па вєртутӑӊ вєрӆ оӆӑӊӑн мӑнєма путӑртӑс.

Агрипина Герасимовна Коротаева (Гришкина) Сўмӑтвошн вәӆ. Ӆўв вәйт ӆор тыӆӑщ 7-мит хӑтӆӑн 1954-мит оӆн Тўкъякӑӊ кәртӑн сєма питӑс, щи пурайн щит Сўмӑтвош район вәс, ин па Нуви сӑӊхум района вєрса. 

Агрипина нӆ класс вәнты Тўкъякӑӊ кәр­тӑн вәнӆтыӆӑс, ӛхӑт Поӆ­навӑт кәртӑн ӑшкола етшуптӑс. Ӆўв щи пурайн няврєм вәнӆ­тӑты па ай няврєм ӆавӑӆты нєӆаӆ иса нумӑсн тӑйӆӑӆэ, м хуятӑт вәсӑт. 
Щи оӆӑтн шєӊк нўша тўвман хӑннєхуятӑт вәсӑт, няв­рємӑт сора ӑшкола эвӑӆт еӆӆы вәнӆтыйӆты па рәпитты мӑнсӑт. А.Г. Ко­ротаева лупӑс:  

Щимӑщ м ясӊӑт округевн вәтаӊ хӑн­ты имия Людмила Романовна Хомляк (Лельховая) лупӆўв. Ӆўв вотас тыӆӑщ 10-мит хӑтӆӑн 75 оӆа йиӆ. Щи тумпи мўӊ, «Хӑнты ясӑӊ» га­зетайн рәпитты ёх, ӆўвеӆа ястӑӆўв – хўв йис, хўв нәпӑт уяӊа-пищӑӊа, тумтака рәт­ӆаӆ кўтн ат вәӆ!

Людмила Романовна Паштар кәртӑн сєма питӑс. Ӆўв ащеӆ хўӆ па вой веӆпӑсӆӑты хәя вәс. Ӑӊкеӆ ӆўвеӆа хўӆ веӆты нётӑс. Люда эвие айтєӆн ӑӊкеӆа-ащеӆа нётӑс, щи тумпи няврємӑт пӑта арсыр әмӑщ вєрӑт, мӑӊхӑтӆӑт, юнтты хӑрӑт ӆэщӑтыӆӑс. 

Римма Михайловна Потпот (Тользина) уӊӑӆ пўншум хӑнты ясӊиеӆ сӑмӑӊа па вана тӑйӆӑӆӆэ, ин ӆўв филологической наукайт кандидата вәӆ, рәт ясӊӑӆ наука щира еӆӆы тәӆӆэ. 

Римма Михайловна путӑртӑс, муй тӑхийн сєма питӑс:

Сўмӑтвошн Калерия Акрамовна Супрун вәӆ па рәпитӆ. Ӆўв мӑнєма еша вәӆупсэӆ оӆӑӊӑн путӑртӑс, хута па муйсӑр рәпата сырыя тӑйс па мӑта тӑхийн ин рәпитӆ.

Мосӆ ӆупты, хуты ӆўв Сўмӑтвошн ван хӑт­ӆуп тыӆӑщ 4-мит хӑтӆӑн 1967-мит оӆн сєма питӑс. 1985-мит оӆн ӑшкола етшуптӑс па Тюмень воша еӆӆы вәнӆтыйӆты мӑнӑс. Щӑта ӆўв Рощино нємпи тухӆӑӊ хопӑт ӆатты хотн таможня вєр хуща рәпитӑс. Ики вєрӑс па ӆўв пиӆэӆа Севастополь воша вәӆты ӊхӑс, щӑта кӑтхущъяӊ тӑӆ вәс. Ӛхӑт па Сўмӑтвоша ӑӊкеӆа па ащела нётты вў­раӊӑн юхтӑс, тӑта па вәӆ­ты хӑщӑс.