Лыпӑт хойты тыӆӑщн Нуви сӑӊхум район Хўӆӆор катра кәрта ар мойӊ хуят юхтыӆӑс. Тәрум щи пурайн щикўш пӑӆӊӑӊ па вевтам вәс, тәп тӑта мир амтӑӊӑт па нх-мулӑӊӑт вәсӑт. Хўӆӆор кәртӑӊ мир тӑм хӑтӆӑтн кәртэӆ мӑӊхӑтӆ постӑты ӆэщӑтыйӆсӑт. Ӆыв щи вўраӊӑн тыв юхтыйӆты мойӊ мир пӑта нємасыя ӛш ӆэщӑтсӑт па хоттєӆ ёх музей хот пўншты вўтьщӑсӑт. 

Тӑм хӑнты йис кәрт касум мўвн XVI-мит нәпӑтн тывӑс. Щи йисн щӑта вәӆты шуши мир хәӆум кәртӑн вәсӑт: Касум, Кинчикәрт, Хўӆӆор (щи пурайн Черикор щирн нємӑтсы). Тӑм йисн тәп Касум вош вән кәрта хӑщӑс па щӑта мир вәӆ. Юхи хӑщум оӆӑтн Анна Степановна Истомина нумса юхтӑс, Хўӆӆор кәрт нух аӆумты па щи пӑта «Потум союм» рәт община тӑхи ӆэщӑтӑс. Щи пӑта нємасыя нєпек хӑншӑс па грант вух юнтӑс. 
Тӑм кәрт вән мӑӆӊӑт кўтн вәӆ, щи пӑта оӆӑӊӑн грантӑӆ ӆўв хўӆ веӆпӑс­ӆӑты вєр ӆэщӑтты пӑта хӑншсӑӆэ. Кимит грант вєрӆ ӆўв «Ма Хўӆӆор мўвєм» щирн нємӑтсӑӆэ. Щит ӆәӆн рәт ёхӆаӆ йис вєрӑт нух йиӆпатты па ӆавӑӆман тӑйты па юх­тыйӆты туристӑт пӑта мосты вєрӑт ӆэщӑтты.

     
мӑӊхӑтӆ постӑты пӑ­та ӆыв нумӑс вєрсӑт ай тӑхет потты тыӆӑщ юхи хӑщум хӑтӆӑтн, щит кӑт хӑтӆӊӑн – туристӑт хӑтӆ па вәнӆат ёх хӑтӆ кўтн. Щи мӑӊхӑтӆа Анна Истомина рәтӆаӆ пиӆа мсыева ӆэщӑтыйӆсӑт. Кәрта щи хӑтӆ пурайн Нуви сӑӊхум вош, Касум па па ай кәртӑт эвӑӆт мойӊ хӑннєхуятӑт юхтыйӆсӑт.  
Касум музей тӑхийн рәпитты нє Елена Фе­до­това мойӊ мира Хўӆӆор кәрт тывты вєрӑт оӆӑӊӑн ай павтӑс, Анна Степановна хоттєӆ ёх катра йис пур­мӑсӑт ванӆтӑс. 
Тўкъякӑӊ кәртӑӊ нє Надежда Гришкина нә­мӑӆмӑсӆэ, тӑта катра пу­райн мисӑт, вухсарӑт тӑй­ты тӑхет вәсӑт, ӑшкола, пәӆьница, нянь вєрты хотӑт вәсӑт. 
Тӑмхӑтӆ кәртӑӊ хуя­тӑт Анна Истоминая пә­мащипа ясӑӊ лупӆӑт, ӆўв кәртэӆа  йиӆуп ӆыӆ шив мӑс. мӑӊхӑтӆӑн Анна Степановна хотӑӊ ёхӆаӆ па нётӑсты хуятӆаӆ пиӆа єпӆӑӊ хўӆєӊ па нюхєӊ ӆєтутӑт, воньщумут эвӑӆт морс йиӊк кавӑртсӑт па па шуши мир єпӆӑӊ ӆєтутӑт вєрсӑт. Щӑӆта хӑнты кәрн єпӆӑӊ нянь вєрты вәнӆтӑсӑт. Айӆат ёх щи нянь кәр эвӑӆт нух таӆсӑт. Щи пийн мойӊ ёх каврум нянян ӆапӑтсыйт.

Щӑӆта вән ёхӆаӆ Ная-Вәрта пойкщӑсӑт. Хўӆ­ӆорн вәӆты кӑтӊӑн Пётр Алексеевич па Свет­лана Алексеевна То­гол­мазовӊӑн юхтум мойӊ хуятӑта вўща ясӊӑт луп­сӑт. Евгения Даниловна Салахова Хўӆӆор имет оӆӑӊӑн хӑнты ар арийс. 
Щи пийн мойӊ мир єпӆӑӊ ӆєтутӑтн ӆапӑт­сыйт, шайн яньщӆтӑсыйт. Хўӆӆор кәртӑӊ мир па тӑм мӑӊхӑтӆ ӆэщӑтты нётум хуятӑт ишӑкты нєпекӑтн мойӆӑсыйт.

Тамара Мерова хӑншум путӑр
хӑнты ясӑӊа тулмащтӑс:  Надежда Вах