Хӑнты мир моньщӑт-путрӑт - хантыйские сказки, рассказы

Йиӆуп оӆ!

Йиӆуп оӆ! Йиӆуп оӆ!
Йиӆуп оӆа щи па йис!
Иса мўвев йиӆпа йис!
Нуви ӆоньщӑӆ, 
тарум ищкеӆ

Кашӑӊ оӆн тарма йиӆ.
Муй щи ищки тәты акєм,
Тарум ищки мўва тәс.
Юханӑт, ӆорӑт така иса 
потӑӆтӑсӆэ.

Нуви ӆоньщӑн ёмӆўв иса 
лӑп щи пєнсӑӆэ.
Вәншэт, сўмтӑт, нёрум 
хӑрэт,
Нуви ӆәмӑтсухӑн 
ӆәмтумсӑӆэ.
 

Пӑстэк вәнт хўват пәрӆийӆ,                
Арсыр әмӑщ вой вантыйӆ:                     
Тӑмен тыйӊ аӊнәп,                              
Тумэн па ващ сємуп,                                  
Вєншӑӆ иса мормӑӊ.                                 

«Хӑнты ясӑӊ» газетая ванкўтӆы мир пищма китӆӑт. Амня вошӑӊ ими Нина Ефимовна Тарлина (эви опращ нєм Ер­ныхова) ар о мӑр тыв арсыр әмӑщ путрӑт китый. Тӑм товийн вуӆаӊ ӆаӆь оӆӑт оӆӑ­ӊӑн стих хӑншӑс па китсӑӆэ.

Имеӊӑн-икеӊӑн вәс­ӊӑн. Хўв вәсӊӑн, муй ван вәсӊӑн, хуйн вәԯы. Иса пўш юханӑн хўӆ веӆпӑссӑӊӑн, иса пўш ӆор хўӆ веӆпӑссӑӊӑн. Икеӆ хоӆуп вантман, пән вантман ӊхӑӆ. Имел пўт кавӑртман, ёнтӑсман юӆн омӑсӆ.

Имуӆтыйн икеӆ хоӆуп вантты, пән вантты щи мӑнӑс. Хўӆ мєта ар веӆӑс. Юхан лух пєӆа ӆовӑӆмӑс, увты нармӑс: 

- Юхан лух нєӊиет, тыв юваты, тыв юваты.

Оӆӑӊӑн шовӑр мўв әӊх тӑйс, мўв әӊхӑн уӆӑс. Хӑтӆӑӆн камн ӊхӑӆ. Ипўш әӊхӑӆа юхтӑс, муӆты сый сатьӆ. Ӆаймӑӊ-кешӑӊ муӆты юхтӑс, шовӑр пӑӆтамӑс. Нәмӑсӆ, әӊхєм щи ӆаймӑӊ-кешӑӊ утн юхӑтса. Әхӑӆ эвӑӆт йира наврӑс. 
 

м арат оԯ юхԯы Касум мўвн вәты хӑнты хә Алексей Тарлин арӑт хӑншты оԯңитӑс. Тӑмхӑтӆ нюмша хӑнты хә ӆэщӑтум хура­мӑӊ па сӑмӑӊ путӑрӆаӆ нынӑна ванӆтӑты ӆӑӊхаӆўв.
 

Валентина Нико­лаев­­на Соловар Ас хӑӆты ты­ӆӑщ 29- митн 1958-мит оӆн Касум кәрт Нуви сӑӊ­хум районӑн сєма пи­тӑс. Ӑшкола пийн Ёмвошн педучилище па Ленинград вошн пе­динститут, щӑӆта Новосибирск вошн ас­пирантура етшуптӑс. Ар оӆ Ёмвошн Нижне­вартовской пединститут филиал хуща, щӑӆта ЮГУ хуща айӆат ёх хӑнты ясӑӊа вәнӆтӑс. Интӑм Ас-угорской научной институтн рәпитӆ. 2010-мит оӆн ӆўв «Парадигма простого предложения в хантыйском языке» нємпи диссертация хоӆумтӑс па филоло­гической наукайт док­тора йис.

Ӆапӑтъяӊ вет тӑӆ тӑм пўш тӑрмӑс,
Хуты вән ӆаӆь етшум эвӑӆт.
Щи Победа тыв хән юхтӑс,
Нәмты хуят ӑнтәм хуӆна.

Атум ясӑӊ хуӆамеӆ пийн,
Ёхӆўв воша вохӑнтсайт.
Куратова вән каякна
Ащиӆўв ӆовӑӆман щи тәсыйт
Хута хоӆӆуп, хута ўв,
Шәка питсӑт иса ӆўв.

Кўт эӆты щи кӑншаньщӆӑт,
Велщи єнмум ёх няврємӑт.
Рўщ ясӑӊӑн ӆыв хән хошсӑт,
Пушкан ӆаӆясты ӑн катӆысӑт.

Ӆаӆь нух питум хўва хӑщӑс,
Вәна пєлка йиты питсум.
Катра вәӆум вән хуятӆам:
Ӆўв оӆӊеӆн хӑншты  питӆум.

Нивӑӆъяӊ пєӆа вет тӑӆ хӑщӑс,
Амтӑӊ ясӑӊ хән тыв юхтӑс.
Мирев ӆыв нәмӑсӆӑт ма йисӑт,
Хоӆӆуп кўтна апӑлтыйӆсӑт.

Ма ай вәӆмєм артна,
Ӆаӆь хӑр вантум акиӆам,
мсыева вәсӑт, рәпитсӑт,
Няврємиӆаӆ єнмӑӆсӑт.

Сойм па пєлӑк – Кәща хә ики,
Няняӊ-кәртӑӊ – Пещат хә ики.
Хунзи ики – Тов кәрт эвӑӆт
Оми Юхур – Отлёр эвӑӆт
Нивӑӆъяӊ пєԯа вет тӑӆ хӑщмаӆ,
Вән Победа юхтум хӑтӆ.

Йисн хуты эви щи вәртыӆа, щи мойиӆа. Щит нємӑсыя йис вєрӑт. Оӆӑӊӑн ӆыв щи вантыйӆӆӑт, мутша­щийӆӆӑт. Мӑта эви мойиты хӑннєхә хурас тӑйӆ. Мӑта ут каркам, мӑта ут м хурасуп. Мойиты щируп утӆан, ӆыв хуты шитама щи артащӆӑт. Мӑта хӑннєхә вўты хурасуп. Щӑӆта па щи, щив щи мойиты мӑнӆӑт. 

Йис имєм, ар путӑр путӑртты имєм Харс­тиньям имуӆтыйн щи путӑртӑӆ. Вәӆтємн щимӑщ муӆты путӑра питӑс. 

Щи лупӑӆ, вәнт кәрт вәӆ, щӑӆта и нєӊен иса­шӑк камн. Щит хуты йис вєр.