Шуши мирев вәԯупсы - Жизнь хантыйского народа

Тӑм ӆўӊӑн ма Сәрханӆ мўв Русскинская кәрт пәӆьницайн Тамара Сидоровна Тэвлина (опращ нємӆ Сардакова) 37 оӆ мӑр хӑрщия мир лекщитмӑн па ипуӆяӊ кәща кана рәпитум хӑнты имие оӆӑӊӑн хӑншсум. Интӑм па ӆўв эвеӆ – Людмила Николаевна Покачева (Тэвлина) оӆӑӊӑн ай павӑтты вўтщийӆӆум. 

Людмила Николаевна 33 оӆ мӑр кәртӑӊ мир мӑӆман, атӆ-хӑтӆ ӆыв тӑӆаӊа вәӆты щирӑт вант­ман ешӑк ӑӊкиеӆ вә­нӆ­тум щирн вәӆ. Рәпа­тайӆ оӆӑӊ нєпекн (рўщ щирн «трудовая книжка») щит мєт оӆӑӊ па тәп и рәпата тӑхи хӑншман вәӆ.

Нуви сӑӊхум район Касум вошн вәӆты хӑнты нє Людмила Семёновна Фомичева 35 оӆ мӑр пәӆьницайн лекщитты нєӊа рәпитӑс. Интӑм рўтьщуман арсыр хӑнты пурмӑсӑт ёнтӑӆ. 

Ӆўв Семён Тихонович па Елена Николаевна Хаймазовӊӑн хоттєӆ ёх хущи сєма питӑс. Кӑтӊӑн кӑт эви єнмӑӆсӑӊӑн. Людмила Семёновна вән эвия вәс. Кимит эвӑн Екатерина Семёновна Лазарева интӑм Манстӑр районӑн Вән Аӊкӆум вошн вәӆ.

Тӑмхӑтӆ Ваньщавӑт кәртӑӊ ёх оӆӑӊӑн хӑншты ӆӑӊхаӆум. Нина Ивановна (эви опращ нємӆ Бессонова) па Михаил Мартемьянович Букариновӊӑн кӑтӊӑн вәӆупсӑн тӑм ай хӑнты кәртыенӑн мӑнӑс. 

Оӆ мӑнӑс, хуты мўӊ, «Хӑнты ясӑӊ» газетаевн рәпитты ёх, Таисья Степановна Себурова такӆы хӑщсўв. Ӆўв вәӆупсэӆ мӑр хӑнты газетайн рәпитӑс, щи сӑмӑӊ вєрӑӆа ар ӛр мӑс. Тӑм хӑтӆ вәнты мўӊ нәмӆўв, муй щирн ӆўв мўӊев газетайн рәт ясӑӊӑн әмӑщ айкеӆӑт, путрӑт хӑншты, тәса хурӑт вўты вәнӆтӑс. Ин хӑншты пурайн ӆўв ясӑӊӆаӆ па партупсэӆаӆ нәмман ши тӑйӆӑӆўв. Интӑм хӑнты газетайн рәпитты ёхӆўв ӆўв оӆӊӑӆн щиты лупсӑт.

Владимир Енов:

Ёмвош районӑн Мосум мўвн Хоровӑт вән хӑнты рәт ёх йис пура вўш эвӑӆт Нюмсюган юхан хонӑӊӑн вәнт кәртӑн вой-хўӆ веӆпӑсӆуман вәӆӆӑт. Ма тӑм оӆ Светлана Хорова пиӆа вәтаӊа йисум, ӆўв щи семьяйн єнмӑс. Ӆўв путӑртӑс вәнт кәрт вәӆупсы оӆӑӊӑн.

Светлана Романовна Кышик вошн 1982-мит оӆн сєма питӑс. Ӑӊкеӆ-ащеӆ Роман Николаевич па Зоя Алиповна Хоров­ӊӑн ӆапӑт няврєм єнмӑӆ­сӑӊӑн – нӆ пух па хәӆум эви. Ӆын вўӆы ӆавӑӆман, вой-хўӆ веӆпӑсӆуман вәнт шушийн вәсӊӑн. Ӑнтәма йисӊӑн, тәп няврємӆаӆ ӆын вєрӑн ӑн хӑйсӑт. 

Щиты рӑхӆ ястӑты ма рәт нєӊим Татьяна Валерьевна Валей оӆӑӊӑн. Ӆўв Сўмӑтвошн 35 оӆ ай няврємӑт пиӆа рәпитӆ. Сўмӑтвош хўват шәшман ванкўтӆы ӆўв пиӆаӆа вўща вєрӆӑт, щит, нєш, хӑтӆ мӑр ай няврємӑт тӑйты хота ӆўв хущаӆа ӊхум ёх. Ин ӆўв пиӆаӆа путрєм ӆўӊтаӆн!

Татьяна, аӆпа, нӑӊ айтєӆн ай тёпиет пиӆа рәпитты ӆӑӊхасӑн?

Няврємӑт пӑта этнокультурно-образовательной центр хуща васы мӑнты тыӆӑщ 10-мит хӑтӆӑн «Судьба Человека в истории Народа» нємуп вәйтантупсы вәс. Щи мирхотӑтн увӑс мир хӑннєхәйт оӆӑӊӑн путӑр мӑнӆ, мӑта ёх рәт миреӆ па Югра мўв пӑта ар мосты вєр вєрсӑт.

Мєт оӆӑӊ вәйтантупсы Андрей Семёнович Тар­ханов шәӊӑт оӆӑӊӑн вәс, щит вухаӆь хӑншты хә. Тӑм оӆн васы мӑнты ты­ӆӑщ 13-мит хӑтӆӑн ӆўв 85-мит оӆа йиты хӑтӆӑӆ. Ӆўв нємӆ Югра, Россия ӆуваттыйн па па хон пєлӑк мўвӑтн ма вәӆы.

Мўвтєӆ мир вәнӆата вум хуятӑт мӑӊхӑтӆӑн, мӑта ут васы мӑнты тыӆӑщ оӆӑӊмит хӑтӆӑн постӑӆы, «Торум Маа» музей хуща хӑнты мир учёной ими, Югорской государственной университет хуща айӆат ёх вәнӆтӑты хуят, Югра мўв наука вєр заслуженной хӑннєхә Татьяна Молданова 70 оӆа вум кєши «Моӆтан ёх» нємпи ванӆтупсы пўншсы. 

Йистєн Югра мўвевн тарнӑң Моӆтан ёх арсыр кәртӑтн вәӑт. Татьяна Молданова рәт ӆєр х хўвн ӆэщӑтты питӑс. Ин­тӑм щитӆ йиӆпатсӑӆэ. Щиты йиӆпа хӑншум Моӆтан ёх ӆєр хн 500 муӆтас хӑннєхә нух хӑншман вәӆ. Мєт вән рәтӑт IV-мит нәпӑтн вәсӑт.

Домна Ивановна Бессонова вәӆупсэӆ ищимӑщ имет па хәйт вәӆупсы иты тывӑс, мӑта ёх мўӊ Россия мўвевн репрессия оӆӑтн вәсӑт. Ӆўв айтєӆн ӑӊкеӆ, яйӊӑӆ па апӑлнєӊӑӆ пиӆа 1941-мит оӆн лыпӑт тыӆӑщн Украина мўв эвӑӆт Омск мўва китсыйт. Щи пийн оӆ мӑнӑс, Ваньщавӑт кәрта вәӆты тәсыйт. 

Хӑнты нє Зоя Никоновна Тарлина 30 оӆ Касум вошн няврємӑт хӑтӆ мӑр тӑйты хотн воспитателя рәпитӑс. Интӑм юӆн рўтьщуман вәӆ, хӑнты мир арсыр пурмӑсӑт ёнтӑӆ. Ӆўв Россия хўваттыйн вәӆты вуӆаӊ кӑсупсэтн ар пўш нух питыӆӑс.