Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Хәнты вуӆаӊ ӆантӑӊ Асэв хонӑӊӑн Сўмӑтнюӆ кәрт вәс. Щӑта Самаринӑт, Юминӑт, Дыбинӑт хӑнты рәтӑт вәсӑт. Ӆыв вой-хўӆ веӆпӑсӆӑсӑт, хот войт тӑйсӑт, вәнтӑн воньщумут ӑкӑтман ӊхсӑт. 1926-мит оӆн нєпекн хӑншса, хуты кәртӑн 12 хот ов, щӑта 72 хӑннєхә вәӆ. Увӑс мўв оӆӑӊӑн уша вєрты хә А.А. Дунин-Горкавич ищи тӑм кәрт оӆӑӊӑн хӑншиӆӑс. 

Тӑм мӑнум 2020-мит оӆн Ас-угорской институтн рәпитты ёх няврємӑт пӑта касум ёх ясӑӊӑн па сәрханӆ ёх путрупсыйн ӆўнӑтты нєпекӑт хӑншсӑт. Ӆыв хуӆыева рўщ ясӑӊа тулмащтуман вәӆӆӑт, тәх утӑт па английский ясӑӊа тулмащтӑсыйт.

Тӑмхӑтӆ шуши мирӑт культура тӑхи хот йитн, мӑта утэв иса ар оӆ мӑр Сўмӑтвошн пўншман вәӆ па рәпитӆ, ищиты тўӊщирӑӊа, тәса па хурамӑӊа арсыр хӑнты муй вухаӆь мирӊӑн пурмӑсӑт хуятӑт ӆэщӑтӆӑт.

Тӑм ванӑн Нуви сӑӊхум мўв Касум вош шуши мир йис пурмӑсӑт ӑкӑтты па шавиман тӑйты тӑхи апрӑӊ ёх интернет хўват әмӑщ ӆўӊтупсы ӆэщӑтсӑт. Вантэ, тӑм оӆ Ас хӑӆты тыӆӑщ 28-мит хӑтӑӆн ӆыв йис пурмӑсӑт тӑйты тӑхеӆ мӑӊхӑтӆ постӑс – 30 тӑӆ юхӆы Касумн музей пўншсы. 

Щиты онлайн щирн иха ӑктӑщум ок­руг музеят научной рәпатнекӑт Касум йис пурмӑсӑт шавиты тӑхи рәпата оӆӑӊӑн айт хә­ӆӑнтсӑт. Муй щирн па мӑта ёх унтасн музей хот пўншсы па хутыса еӆӆы 30 оӆ мӑр щи тӑхи рәпитӑс. 

Нуви сӑӊхум район Касум вошн 1991-мит оӆ вўш эвӑӆт шуши мир йис пурмӑсӑт, ӆәмӑтсухӑт шавиты тӑхи рәпитӆ. Тӑм оӆн Ас хӑӆты тыӆӑщ 28-митн музей мӑӊхӑтӆӑӆ постӑӆ.

Интӑм щи тӑхийн кәщая Елена Фе­дотова вәӆ. Ӆўв ясӑӊӆаӆ щирн, Касум вошн эт­нографической музей пўншты кәща ёх 1980-мит оӆӑтн нумӑс тӑйсӑт. Вантэ, Касум вошн хәӆум сыр мир вәӆӆӑт – хӑнтэт, сӑранӑт па юрнӑт, ӆыв йис вєрӆаӆ, пурмӑсӆаӆ ӑн вәтшӑты щира ӆавӑӆман тӑйты мосӆ. Щирн щи­мӑщ музей 1991-мит оӆн пўншсы. 

Мӑнум оӆн ван хӑтӆуп тыӆӑщн Касум вошн Этнографической музей-парк хуща карты щўӊкӑт мухты «Щащиӆўв-аӊщащиӆўв аканят» ванӆтупсы вєрӑнтсы. Кӑшӑӊ хӑннєхә тӑм ванӆтупсыя юӆн тӑйты акань хурӑт китты пищ тӑйс. Щи пийн па этнограф, исторической наукайт кандидат, Югорской государственной университет доцент Т.А. Молданова йис аканят па тӑмхӑтӆ вєрты аканят оӆӑӊӑн ёх ещаӆт карты утӑт мухты путӑртӑс.      

Тӑм ванӑн Ёмвошн мир творчества хотн йис тӑхет вәнь­ӆьман тӑйты щира нєпека хӑншты вєр оӆӑӊӑн онлайн щирн мирхот вәс.

Экспертӑт щӑта «Ис­пол­ни­тельс­кие искусства» па «Техники и тех­нологии» нємпи вєрӊӑн хўват хәт китум нєпек тәса вантсӑт. Щи тумпи шуши мир арӑт, монь­щӑт, путрӑт тәса вәты ёх вуӆаӊ нєпека хӑншты щира ищи хәт нєпек вант­сӑт. Ӆыв пирисӑт щимӑщ вєрӑт, мӑтайт Югра мўв мир вәӆупсы пӑта унтас тәӆӑт, ӆәӆн округ мир йис вєрӑт ат ӆавӑӆӆыйт.

Юнтут – кашӑӊ няврєм пӑта мосты пурмӑс. Юнтты пу­райн пушхие вән ёхӆаӆ пєӆа вантман ӆўв мирӆ вәӆупсы оӆӑӊӑн нәмӑсӆ. 

Ёмвошн «Торум Маа» нємуп музейн йиӆуп проект оӆӑӊӑн путӑртсӑт, ӆўв нємӑӆ «Вәнт кәрта шәшты пӑнт». Кәща нє Людмила Алфёрова лупӑс:

2020-мит оӆн сыр-сыр м нумсӑт вєрӑнтсўв, сыр-сыр м вєрӑт вєрӑнтсўв, йиӆуп щира путӑртты вәнӆсўв, йиӆуп щира арсыр вєрӑт вєрты вәнӆсўв.

Ван хӑтӆуп тыӆӑщн редакцияя опера арӑт ариты нє Софья Алексеевна Шесталова юхтыӆӑс па ай тәс. Тӑм ванӑн ӆўв, нєш, «Мєт м ар Югра мўв оӆӑӊӑн» кӑсупсыйн кӑсӑс. 

2020-мит оӆ сухнум еӆпийн нәптӑӆ вәна вум «Народный мастер России» нєм тӑйты хӑнты ими Зоя Никифоровна Лозямова вәԯупсыйн вән вєр тывӑс – хӑнты ясӊуп словарь єтӑс. 

Ӑӊки ясӊӑӆ ма тӑйман Зоя Лозямова 1993-мит оӆ вўш эвӑӆт хӑнты ясӊӑт иха ӑкӑтты питӑс па нух хӑншты оӆӊитӑс. Щиты айӆта словарь вәнта ясӊӑт щи ӑкумсӑт.